དུས་རབས་ ༢༡ པའི་འབྲུག་གི་ལམ་སྲོལ། Bhutanese Culture in 21st century

Wikipedia ལས།

དུས་རབས་ ༢༡ པའི་འབྲུག་གི་ལམ་སྲོལ།

ལམ་སྲོལ་ཟེར་མི་འདི་ ཚིག་མཛོད་ལྟར་དུ་འབད་བ་ཅིན་ མི་སྡེ་ནང་ལུ་བསམ་སྤྱོད་དང་། བརྩི་མཐོང་། དམིགས་ཡུལ། ལུགས་སྲོལ་ཚུ་ མི་ག་ར་གིས་ མནོ་བསམ་ཅོག་གཅིགཔ་སྦེ་བཏང་སྟེ་ འདྲ་མཉམ་སྦེ་ལག་ལེན་འཐབ་མ་ཁྱད་ཆོས་ཅིག་་ལུ་སླབ་ཨིན་པས། འདི་བཟུམ་སྦེ་ མི་སྡེ་ནང་ལུ་ཡོད་པའི་ལམ་ལུགས་ཚུ་ ག་ར་གིས་ཤོ་མཚུངས་སྦེ་ མི་རབས་ལས་མི་རབས་བརྒྱུད་དེ་ ལག་ལེན་འཐབ་སྟེ་བདག་འཛིན་འབད་མིའི་སྲོལ་ཅིག་ལུ་ཡང་གོ་ནི་ཨིན་པས། མ་གཞི་ འཇིག་རྟེན་འདི་ནང་ འགྲོ་བ་ཆགས་པའི་བསྒང་ལས་ར་ འདི་དང་བསྟུན་པའི་ མཁོ་ཆེ་བའི་ལུགས་སྲོལ་རེ་བྱུང་ནུག། ཨིན་རུང་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ ད་ལྟོ་མིག་མཐོང་ལག་གཟུང་སྦེ་ཡོད་པའི་ལམ་ལུགས་འདི་འབད་བ་ཅིན་ དུས་ ༡༧ པའི་ནང་ ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ འབྲུག་ལུ་བྱོན་ཏེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་འདི་ཨིན་པས། དེ་ཡང་ རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་ (༡༩༩༩ ཤོག་གྲངས་ ༡༧) གྱིས་ དུས་རབས་ ༨ པའི་ནང་ གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་ འབྲུག་ལུ་བྱོན་ཏེ་ ནང་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་སྤེལ་གནང་མི་ལས་བརྟེན་ འབྲུག་པའི་ལམ་སྲོལ་འདི་ དམ་པའི་ཆོས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོདཔ་སྦེ་བྱུང་ནུག། འདི་མཟུམ་སྦེ་ར་ ཤུལ་ལས་དུས་རབས་ ༡༧ པའི་ནང་ ཞབས་དྲུང་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་ འབད་བཏུབ་དང་མ་བཏུབ་ ལེགས་ཤོམ་དང་ཟོགཔ་ཚུ་དབྱེ་བ་ཕྱེས་ཏེ་ ལུགས་སྲོལ་བཟང་པོ་ཚུ་ལག་ལེན་འཐབ་ནི་འགོ་བཙུགས་གནང་མི་མི་ལས་ཚུར་བྱུང་ནུག་ཟེར་བཤད་དེ་འདུག། དེ་འབདཝ་ལས་ ང་བཅས་རའི་འབྲུག་པའི་ལམ་སྲོལ་འདི་ ཆོས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོདཔ་ལས་ ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཅིག་ཨིན་མས།

ཨིན་རུང་ འདི་བཟུམ་གྱི་ལམ་ལུགས་བཟང་པོ་ཚུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ཏེ་ འགྱུར་བཅོས་འགྱོ་སར་མཐོངམ་ཨིན་མས། དུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ གཞན་རྒྱལ་ཁབ་དང་དོ་འགྲན་འབད་ཚུགས་དགོ་པ་ཅིན་ འགྱུར་བཅོས་འབད་དགོཔ་འདི་ ངེས་པར་དུ་ཨིན་པས། ཨིན་རུང་ འགྱུར་་བཅོས་འབད་བའི་སྐབས་ རྒྱལ་ཀྱི་རང་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་ལུ་ ཐོ་མ་ཕོགཔ་ཅིག་སྦེ་འབད་ནི་འདི་ མི་རེ་རེ་ལུ་ཕོག་པའི་འགན་ཁུར་ཅིག་ ཨིན་མས། རྒྱལ་ཁབ་རང་དབང་རང་བཙོན་སྦེ་གནས་དགོ་པ་ཅིན་ རང་ལུ་ཡོད་པའི་ལམ་སྲོལ་བདག་འཛིན་འབད་ནི་འདི་ གལ་ཆེ་ཤོས་ཅིག་ཨིན། ད་རེས་ནངས་པའི་དུས་ལུ་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལམ་སྲོལ་འདི་ ཉམས་འགྱོ་བའི་དུས་ལུ་ལྷོད་དེ་ཡོདཔ་ཨིན་མས། དེ་ཡང་ Kinley Dorji (2022) གིས་བཀོད་མི་ནང་ ད་རེས་ནངས་པའི་དུས་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ཏེ་ སློབ་གྲྭ་ཁག་ནང་ལས་ཕར་ དུས་སྟོན་ཚུ་བརྩི་སྲུང་ཞུཝ་ད་ ཐུགས་སྤྲོ་ཞབས་བྲོའི་ལས་རིམ་ཚུ་ མང་རབས་ཅིག་སྟོན་ནི་ཡོད་རུང་ ན་གཞོན་ཚུ་གིས་ ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ལུགས་སྲོལ་ནང་ ཞབས་ཁྲ་ཡང་རིག་གསར་དང་ གོ་ལ་ཡང་དོརམ་དང་ཁེན་ཇ་ནང་ལུ་ འཁྲབ་སར་མཐོངམ་ཨིན་མས། དེ་མ་ཚད་ ལྷག་ནིའི་ཐད་ཁར་འབད་རུང་ ན་གཞོན་ཚུ་གིས་ ཨིང་ལིཤ་གྱི་ལྷག་དེབ་ཚུ་ལུ་རྐྱངམ་གཅིག་སྤྲོ་བ་བསྐྱེད་སར་མཐོང་མས་ཟེར་ཨིན་པས། ད་རུ་ཡང་ Kinley Dorji (2022), གིས་ ད་རེས་ནངས་པའི་དུས་ལུ་ འབྲུག་པའི་མི་མང་ཤོས་ཀྱིས་ར་ ང་བཅས་རའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱང་མཐོང་ལས་རིམ་ཡོད་རུང་ ཁྱིམ་ཚང་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱང་མཐོང་ཚུ་ལུ་ སྤྲོ་བ་སྐྱེདཔ་ཨིན་པས། དེ་འབདཝ་ལས་ དཔལ་ལྡན་འབྲུག་པའི་མཛེས་ཆ་དང་ལྡན་པའི་ལམ་སྲོལ་བཟང་པོ་ཚུ་ རྩ་བ་ལས་ར་ ཉམས་འགྱོ་ནིའི་གནས་སྟངས་ལུ་ལྷོད་དེ་འདུག་ཟེར་བཤདཔ་ཨིན་པས།

འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ དུས་རབས་ ༢༡ པའི་ནང་ འཕྲུལ་རིག་གོང་འཕེལ་ཡང་ རྒྱ་ཆེ་བ་སྦེ་སོང་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན། འདི་གིས་ཡང་ ང་བཅས་རའི་ ལམ་སྲོལ་ནང་ལུ་ གནོད་པ་འབྱུང་ཡོདཔ་ཨིན། དེ་ཡང་ Karma Phuntsho (2020) ཀྱིས་བཤད་མི་ནང་ གློག་མེ་དང་གློག་རིག་ཡོངས་འབྲེལ། དེ་ལས་ འཁོར་ལམ་ཚུ་བཏོན་མི་དེ་གིས་ མི་སྡེ་ནང་གི་ལམ་སྲོལ་ལུ་ གནོད་པ་བྱུང་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས། དཔེ་འབད་བ་ཅིན་ ད་རེས་ནངས་པའི་དུས་ལུ་ བཟའ་ཚང་ནང་ལུ་ ལྟོ་ཟ་བའི་སྐབས་ལུ་ཡང་ གློག་རིག་ཡོངས་འབྲེལ་དང་ རྒྱང་མཐོང་ཚུ་བལྟ་སྟེ་ ཟ་བའི་དུས་ལུ་ལྷོད་དེ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས། དེ་མ་ཚད་ འཁོར་ལམ་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ འབྲུག་པའི་ལམ་ལུགས་ཚུ་ རྒྱུན་སྐྱོང་འཐབ་ནི་ལུ་ གདོང་ལེན་དང་དཀའ་ངལ་བྱུང་སྟེ་འདུག་ཟེར་བཤདཔ་ཨིན་པས། འདི་བཟུམ་སྦེ་ར་ ད་རེས་ནངས་པ་མི་མང་ཤོས་ཀྱིས་ར་ རང་གི་ལམ་ལུགས་སྲོལ་ལུ་ཉམས་ཚེར་སུ་ཅིག་དང་ ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ལུགས་སྲོལ་ལུ་སྤྲོ་བ་ཤུགས་སྦེ་སྐྱེདཔ་ཨིན་པས།  ད་རེས་ནངས་པ་ འབྲུགཔ་ཚུ་གིས་ གོ་དང་དཀྱི་ར་ཡང་ དགའ་སྟོན་དང་དུས་སྟོན་ནང་ལུ་རྐྱངམ་གཅིག་གྱོན་སར་མཐོངམ་མ་གཏོགས་ དཔའ་ཉམས་ཀྱི་ཐོག་ལས གྱོན་སར་མཐོང་ནི་ མེདཔ་ཨིན་པས། དེ་ནང་ལས་ཡང་ ཨམ་སྲུ་ཚུ་གིས་ ཧེ་མ་བཟུམ་སྦེ་དཀྱི་ར་ཆ་ཚང་དཀྱི་མི་འདི་ གྱངས་ཁ་ཆོདཔ་ཅིག་ར་ཨིན་པས། དེ་འབདཝ་ལས་ མ་འོངས་པའི་བུ་བརྒྱུད་ཚུ་གིས་ གྱོན་ཆས་ཆ་ཚང་སྦེ་མཐོང་འདི་ཕར་བཞག་ རྣ་བར་ར་མི་གོ་ནིའི་ཉེན་ཁ་འདུག།

སྤྱིར་བཏང་ལམ་སྲོལ་ལུ་ཡང་ དངོས་ཅན་ལམ་སྲོལ་དང་ དངོས་མེད་ལམ་སྲོལ་ཟེར་ཡོད་ས་ལས་ ང་བཅས་རའི་འབྲུག་པའི་ལམ་སྲོལ་འདི་ ཁག་གཉིས་ཆ་རའི་ནང་ཚུདཔ་ཨིན། དངོས་ཅན་ལམ་སྲོལ་ཟེར་མི་འདི་ མིག་མཐོང་ལག་གཟུང་ཡོད་པའི་ལམ་སྲོལ་ཅིག་ལུ་གོཝ་ཨིན་པས། འབྲུག་པའི་ལམ་སྲོལ་ནང་ལུ་ དངོས་ཅན་ལམ་སྲོལ་འདི་  JCIC-Heritage (2011) གིས་འབད་བ་ཅིན་ རྫོང་དང་ལྷ་ཁང་། དགོན་སྡེ། དྲན་རྟེན། མཆོད་རྟེན། དང་ཕུའི་ཁྱིམ་ཚུ་ཚུདཔ་ཨིན་ཟེར་བཤད་དེ་འདུག། དེ་མ་ཚད་ སྔར་སྲོལ་གྱི་གྱོན་ཆས་ཡང་ དངོས་ཅན་ལམ་སྲོལ་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགསཔ་ཨིན་མས། དངོས་མེད་ལམ་སྲོལ་ཟེར་མི་འདི་ ལགཔ་གིས་གཟུང་མ་ཚུགས་པའི་ལམ་སྲོལ་གྱི་དཔེ་མཚན། རྣམ་འགྱུར། ཤེས་བྱ། རིག་རྩལ་དང་ལག་ལེན་འཐབ་ཐངས་ཚུ་ལུ་གོཝ་ཨིན་པས། (Riches Resources, 2014). དངོས་མེད་ལམ་སྲོལ་ནང་ལུ་ ངག་རྒྱུགས་ལམ་སྲོལ། སྒྱུ་རྩལ་ལག་ལེན་འཐབ་ཐངས་དང་ སྔར་སྲོལ་གྱི་རིག་རྩལ་ཚུ་ཚུདཔ་ཨིན་ཟེར་ Riches Resources (2014) གིས་བཤདཔ་ཨིན་མས། འདི་བཟུམ་སྦེ་ར་ འབྲུག་པའི་ཞབས་ཁྲ་ བོད་སྒྲ་དང་གཞུང་སྒྲ། རིམ་འགྲོ་འབད་ནི་དང་གསོལ་མཆོད་ཕུལ་ནི། དུས་སྟོན་བརྩི་ནི། རྟེན་འབྲེལ་བརྩི་ནི། དང་ཕུའི་ལག་བཟོ་དང་ཐགས་བཟོ་ཚུ་ཡང་ དངོས་མེད་ལམ་སྲོལ་ནང་ལུ་ཚུདཔ་ཨིན་མས།

རྒྱབ་རྟེན་དཔེ་ཐོ།

Dorji, K. (2022). The Story of Bhutanese Culture. The Druk Journal. Retrieved from http://drukjournal.bt/the-story-of-bhutanese-culture/

JCIC-Heritage. (2011, March 1). Survey on the Protection of Cultural Heritage in the Kingdom of Bhutan. Retrieved from https://www.jcic-heritage.jp/en/project/asia_bhutan_201103/#:~:text=Typical%20tangible%20cultural%20heritage%20in,)%2C%20and%20old%20folk%20houses.

Phuntsho, K. (2020). Good, Bad, Neither: Some Reflections on Technology and Culture. The Druk Journal. Retrieved from http://drukjournal.bt/good-bad-neither-some-reflections-on-technology-and-culture/

Riches Resources . (2014, November 11). Tangible and intangible Cultural Heritage. Retrieved from https://resources.riches-project.eu/glossary/tangible-and-intangible-cultural-heritage/

རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན། (༡༩༩༩) སྒྲིགས་ལམ་རྣམ་གཞག་གི་དེབ་ཐེར་ནོར་བུའི་འཕྲེང་བ། འབྲུག་རྒྱལ་ཡོངས་དཔེ་མཛོད།