ཚངས་ལ
ཚངས་ལ་ འདི་ བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཚུ་ དང་ འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ བོ་ཌིཤ་ཡན་ལག་ གི་ རྒྱ་བོད་སྐད་ཡིག་ ཅིག་ཨིན། ཚང་ལ་འདི་ གཙོ་བོ་ར་ འབྲུག་ ཤར་ཕྱོགས་ཁ་ཐུག་ལུ་ སླབ་དོ་ཡོདཔ་ད་ ལུང་ཕྱོགས་འདི་ནང་ དར་ཡོད་པའི་སྐད་ཡིག་ཅིག་ཨིན། དེ་མ་ཚད་ རྒྱ་གར་གྱི་ མངའ་སྡེ་ ཨ་རུ་ན་ཅལ་པྲ་དེཤ་ དང་ བོད་ ཀྱི་ པེ་མ་ཀོ་ལུང་ ཕྱོགས་ཀྱི་ ཉེ་འདབས་ལུ་ཡོད་པའི་ ཏཱ་ཝང་གི་ ས་ཁོངས་ནང་ལུ་ཡང་ སླབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན། ཚངས་ལ་འདི་འབྲུག་པའི་བོད་སྔོན་གྱི་སྐད་ཡིག་གཙོ་བོ་ཅིག་ཨིན། [༡] [༢]
དབྱེ་བ།
[ཞུན་དག]ཚང་ལ་འདི་ བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་ ཆ་འདྲ་སུ་ཡོདཔ་སྦེ་ བརྩིསཝ་ཨིན། Bradley(སྤྱི་ལོ་༢༠༠༢)གིས་ East Bodishགི་སྐད་ཡིག་ཚུ་ གི་གྲལ་ཁ་ ཚུདཔ་སྦེ་བརྩིཝ་ ཨིན་རུང་ Van Driem(སྤྱི་ལོ་༢༠༡༡)གིས་ ཞིབ་འཚོལ་འཕྲོ་མཐུད་འབད་དགོཔ་སྦེ་ རྒྱ་བོད་སྐད་ཡིག་ནང་ལུ་ དབྱེ་བ་མ་ཕྱེ་བར་བཞག་ནུག
Grollmann & Gerber(སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣)གིས་བཀོད་མི་ནང་ Tshanglaའདི་ Bodishདང་ཅིག་ཁར་ འབྲེལ་བ་མེདཔ་ལས་ Trans-Himalayanསྐད་ཡིག་གི་ཆ་ཤེས་སོ་སོ་ཅིག་ནང་ལུ་བཙུགས་དགོཔ་སྦེ་བཀོདཔ་ཨིན་མས།
རིགས།
[ཞུན་དག]ཚངས་ལ་ཟེར་མི་འདི་ དབྱེ་ཝ་ཕྱེ་མ་ཚུགས་པའི་ སྐད་ཡིག་མ་འདྲཝ་དག་པ་ཅིག་ལས་གྲུབ་པའི་ སྐད་ཡིག་སྡེ་ཚན་ ཅིག་ཨིནམ་ད་ དེ་ཡང་ (Gerber 2018):
- བཀྲིས་སྒང་།
- དུང་སམ།
- དི་རང་།
- བྱོ་ཀ་པ་ཁ།
ཚུ་ཨིན་མས།
སྐད་ཡིག་འདི་སྤྱོད་མི་གྱི་ གྱངས་དང་གནས་ཚུལ།
[ཞུན་དག]ཚངས་ལ་འདི་ གཙོ་བོ་ར་ འབྲུག་ཤར་ཕྱོགས་དང་ ཤར་ལྷོ་ཁ་ཐུག་ལུ་སླབ་དོ་དང་ ལྷག་པར་དུ་ བཀྲིས་སྒང་རྫོང་ཁག་ནང་སླབ་སྲོལ་ཡོདཔ་ཨིན། ཁ་སྐད་འདི་འབྲུག་གི་རྒྱལ་ཡོངས་ཁ་སྐད་རྫོང་ཁ་ནང་ ༼ཤར་ཕྱོགསཔ་ཁ་༽ ཟེར་སླབ་མི་འདི་ ༼ཤར་ཁ་ཐུག་གི་མི་ཚུ་གི་ཁ་སྐད༽ [༣] ཟེར་བའི་དོན་ཨིན་མས།
རྒྱ་གར་གྱི་ ཨར་ན་ཅཱལ་པརེཌེཤ་ནང་ལུ་ཡང་སླབ་དོ་ཡོདཔ་ད་ འདི་ནང་ལུ་ དུས་སྐབས་ཅིག་ར་ "Central Monpa" ཟེར་ཡང་སླབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན། དེ་ལས་ ལྷོ་ཤར་ཕྱོགས་བོད་ནང་ལུ་ཡང་སླབ་ཨིན། [༣]: 4–6
ཚང་ལ་ཁ་སླབ་མི་ ཧ་ལམ་ ༡༧༠,༠༠༠ དེ་ཅིག་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ༼༡༥༧,༠༠༠༽། རྒྱ་གར་ལུ་ ༼༡༡,༠༠༠༽། དང་བོད་ལུ་༼༧༠༠༠༽ དེ་ཅིག་ཨིན་མས། ད་ལྟོ་ཡང་ སྐད་ཡིག་འདི་ སྐད་ཡིག་གཙོའོ་སྦེ་སླབ་མི་ ཨ་ལུ་ལེ་ཤ་ཅིག་རང་ཡོདཔ་ལས་ ག་དེ་སྦེ་ར་འབད་རུང་ ཉེན་ཁ་ཡོདཔ་སྦེ་ སྙན་ཞུ་འབད་དེ་མེདཔ་ཨིན་མས། ངོ་མ་འབད་བ་ཅིན་ འབྲུག་ཤར་ཕྱོགས་ཁ་ཐུག་ལུ་ སྐད་ཡིག་མང་ཤོས་ཅིག་རང་ སྐད་ཡིག་ཅིག་སྦེ་ ལཱ་འབདཝ་ཨིན་མས། Andvic (2010: 4) གིས་ སྙན་ཞུ་འབད་མི་ནང་ “འབྲུག་མི་མང་ཤོས་ཅིག་ལུ་ ཚང་ལ་གི་སྐོར་ལས་ ཉུང་ཤོས་རང་ གཞི་རྟེན་ཤེས་ཡོན་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་མས།” དེ་མ་ཚད་ ནུབ་ཕྱོགས་འབྲུག་མི་ཚུ་གིས་ སློབ་གྲྭའི་ལམ་ལུགས་ནང་ སློབ་ཕྲུག་ཆ་རོགས་ཚུ་བརྒྱུད་དེ་ ཚངས་ལ་ལ་ལོ་ཅིག་ལྷབ་ནི་འདི་ ཡོངས་གྲགས་ཅན་ཅིག་ཨིན་མས།(Yang Gyeltshen, pc)།
འབྲུག་གི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་རྒྱལ་ཡོངས་སྐད་ཡིག་རྫོང་ཁ་འདི་ སྤྱི་ལོ་༡༦༠༠་རེ་གྲངས་ནང་ བླམ་ཤབ་དྲུང་དང་ ཁོ་གི་རྗེས་འཇུག་ཚུ་ བོད་ལས་བྱོན་ཏེ་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་གཞི་བཙུགས་གནང་མི་ བོད་སྐད་ལས་བྱུང་ཡོདཔ་ཨིན། དེ་འབདཝ་ད་ ཚངས་ལ་འདི་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ གདོད་མའི་ཁ་སྐད་ལེ་ཤ་ཡོད་པའི་གྲས་ལས་ གཅིག་ཨིནམ་མ་ཚད་ གདོད་མའི་རྒྱ་བོད་ཁ་སྐད་ཚུ་གི་གྲལ་ལས་ ཁྱབ་ཆེ་ཤོས་ཅིག་ཨིན་མས།
ཚངས་ལ་འདི་ བཀོག་བཞག་སྐད་ཡིག་ ཅིག་ཨིན། དེ་མེན་པ་ཅིན་ གལ་གནད་ཅན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་གཉིས་ཡོདཔ་ཨིན། དང་པ་ སྣ་མང་ བྱ་ཚིག་གིས་ དངོས་པོ་ཚུ་ སྐབས་དོན་ལས་ ལོག་ཐོབ་མ་ཚུགས་རུང་ བཀོག་བཞག་དོ་ཡོདཔ་ལས་ བྱ་ཚིག་ཚུ་གིས་ བྱ་ཚིག་ཚུ་ མར་ ཕབ་འབདཝ་ཨིན། གཞན་མི་གནས་སྟངས་ཚུ་ནང་ལུ་ གྲོས་བསྡུར་འདི་ཁག་ཆེཝ་སྦེ་ཡོདཔ་དང་ མགུ་ཐོམ་སི་སི་སྦེ་འགྱོ་མ་ཚུགས་པའི་སྐབས་ལུ་ "ཀླད་ཀོར་" ༼མི་ངོ་མེན་པའི་༽ མིང་ཚིག་འདི་ལག་ལེན་འཐབ་ཨིན། དེ་མིན་ན་ མི་སྒེར་གྱི་མིང་ཚིག་ཚུ་ ཁྱབ་ཆེཝ་སྦེ་ ལག་ལེན་འཐབ་ཨིན། དེ་དག་གཤམ་དུ་འབྱུང་བ་ནི་ [༣] ཡིན།
- ↑ van Driem, George L. (1993). "Language Policy in Bhutan". SOAS. Archived from the original (PDF) on 2010-11-01. Retrieved 2011-01-18.
- ↑ van Driem, George (2001). Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region. Brill. p. 915 et seq.
- ↑ ༣.༠ ༣.༡ ༣.༢ Andvik, Erik E. (2010). A Grammar of Tshangla. Tibetan Studies Library. Vol. 10. Brill. ISBN 978-90-04-17827-4. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Andvik" defined multiple times with different content