འབྲུག་པ་བོད་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན་བཤད་ཁག་པོ་འདུག

འབྲུག་པའི་སྐད་ཡིག་བོད་ཡིག་མིན་ནམ་ཞེ་ན་ཐག་ཆོད་ཁག་པོ་འདུག །

                       གཡང་འབུམ་ཚེ་རིང་གིས་བསྒྱུར།

འབྲུག་པ་མི་རིགས་བོད་རིགས་མིན་ཞེས་ཐེམ་བྱང་དུ་འཁོད་དོན་ནི། འབྲུག་པའི་སྐད་ཡིག་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཕྱོགས་ཀྱི་ངག་སྒྲོས་ཧ་ཅང་ཉུང་ཉུང་ཡིན་པས། ད་ལྟ་རགས་ཙམ་གླེང་བར་བྱ། འབྲུག་རྒྱལ་གཞུང་གིས་སྤྱི་ལོ་2001ལོར་མི་གྲངས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་ལྟར་ན། སྐབས་འདིར་འབྲུག་པའི་མི་གྲངས་6900,000 སླེབས་པ་དང་དེང་གི་འཕེལ་ཚད་2.5%རེད་འདུག། འདི་ལྟར་རིག་འདེད་རྩིས་རྒྱག་བྱས་ན་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་མིག་སྔའི་མི་གྲངས་8000,000 ཡིན་པ་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ཡིག་རིགས་14 ལྷག་ཡོད་ལ། དེ་ལས་ཆེས་ཉུང་མཐར་ཡང་མི་གྲངས་10,000 ཡན་གྱིས་ཡིག་རིགས་མི་འདྲ་བ་8 ཙམ་སྤྱོད་ཅིང་མཆིས་ལ་ཡིག་རིགས་23 བོད་འབར་སྐད་རིགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། རིགས་གཅིག་(བལ་ཡིག) ཧིན་ཡ་ (ཡ་ལ་ཨན་) སྐད་རིགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། རྫོང་ཁའི་སྐད་སྐས་ནི་སྤྱོད་མཁན་ཆེས་མང་བ་དེ་ཡིན་པ་དང་གཙོ་བོ་འབྲུག་ཡུལ་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ན་ལཱ་ཕོ་(Ngalop) རིགས་ཏེ་མི་གྲངས་160,000 ཙམ་གྱི་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད་ཅིང་། ཁོང་ཚོ་ནི་དུས་རབས་དགུ་བ་ནས་བཟུང་བོད་མི་རུ་བ་སྤོས་ནས་ཐོན་པའི་བོད་བོད་མིའི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་ཞིང་། ལྷག་པར་དུ་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་མི་གྲངས་15600 ཙམ་གྱིས་འབྲུག་ཡིག་སྤྱོད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་དུས་འགོར་བལ་བོའི་ངལ་རྩོལ་བཟོ་བ་འབོར་ཆེན་ཞིག་གནས་འདིད་ཐོན་པ་དང་མི་རིང་བར་མི་དེ་རྣམས་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་དམངས་སུ་གྱུར། འབྲུག་པའི་མི་ངོ་མ་ནི་དེའི་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤར་ཕྱོགས་པ་Shachopa མི་རིགས་ཡིན་ལ། སྐད་ཡིག་ལ་ཤར་ཕྱོགས་པའི་སྐད་དང་། ཁོ་ཚོའི་བཤད་སྲོལ་ལྟར་ན་གཙང་ལ་(Tshangla) ཞེས་ཀྱང་འབོད་ཟེར་ལ་ཁོང་ཚོར་མི་གྲངས་ཕར་ཆེར་30,000 ཙམ་གནས་། དབུས་ཀྱི་སྤམ་ཐང་(འབུམ་ཐང?) Bumthang ) ས་ཁུལ་གྱི་མི་50,000 ཙམ་ལ་ཅན་ཁཱ་(Khenka)ཟེར་། སྤྱི་ལོ་1960 ལོའི་བར་དུ་འབྲུག་ལ་ཡུལ་གཞུད་ཡི་མེད་ཅིང་། བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་དར་ཁྱབ་ཆེས་ཆེར་ཕྱིན་པས་མི་གྲངས་ཡོངས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་10% གྲྭ་སར་བཞུགས་ཏེ་རིག་གནས་རྒྱུན་སྤེལ་དང་ལོ་རྒྱུས་འབྲི་འགོད་སྲོལ་རྒྱུན་རྒྱུན་འཛིན། སེམས་གསོ་དང་ས་ཁུལ་ཁག་གོང་འདྲིལ་ཤུགས་ཀྱིས་བདག་གཅེས་ཚད་མཐོན་བྱུང་བ་སོགས་ཀྱི་གལ་ཆེའི་བྱེད་ནུས་ཐོན། འབྲུག་པའི་ཡིག་ཚགས་དང་ལོ་རྒྱུས་དང་ནང་བསྟན་སློབ་གསོ་སོགས་ཐུན་མོང་དུ་སྤྱོད་པའི་ཡིག་སྐད་དེ་སྲོལ་རྒྱུན་བོད་ཡིག་ལས་མ་འདས། ལོ་རབས་བདུན་བཅུ་བར་དེང་རབས་ཅན་གྱི་འཕེལ་རིམ་མ་ཚུགས་གོང་དུ་ཡིག་རྨོངས་པའི་གྲངས་ཚད་ཧ་ཅང་མཐོ་བས་ས་ཁུལ་ཕན་ཚུན་བར་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་པའི་བཀག་རྒྱ་གནས་ཚུལ་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་བྱུང་། 1961 ལོར་འབྲུག་རྒྱལ་པོ་འཇིག་མེད་རྡོ་རྗེ་དབང་ཆེན་ལགས་ཀྱིས་རྫོང་ཁའི་སྐད་དེ་སྤྱི་སྐད་བྱེད་དགོས་པ་བསྟན། བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་ལ་ལྷོ་ཕྱོགས་པས་སྤཡི་ཁྱབ་དུ བཀོལ་བཞིན་པའི་རྫོང་ཁའི སྐད་དེ་འདི་ལྟར་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་དུ་གྱུར་བ་རེད། རྫོང་ཁ་ཞེས་པའི་ཡིག་འབྲུ་གཉིས་ཀྱི་ཞིབ་གླེང་ཆེས་མང་བ་ནི་ཤོག་ངོས་སུ་ཕབ་པའི་ཡིག་སྐད་དེ་ཆོས་སྐད་(Choke)ཅེས་པ་བོད་ཡིག་གི་མཚོན་བྱེད་རེད། ཆོས་སྐད་ནི་རྫོང་ཁའི་སྐད་ཀྱི་ཡིག་སྐད་དུ་བལྟས་ཆོག་ཅིང་ནང་བསྟན་ཀྱི་ཆོ་ཀ་སྤེལ་བའི་སྐད་བྱེད་ལ། དེ་ཡང་སྐད་བརྡ་རིགས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡིན། རིམ་བཞིན་དུ་སློབ་གྲྭ་ཁག་དུ་རྫོང་ཁ་འབྲི་ཀློག་དང་སྐད་བརྡ་སློབ་ཁྲིད་བྱས་དང་དེ་རྗེས་རིམ་གྱིས་སློབ་ཚན་གཞན་དག་ཀྱད་རྒྱ་གར་ཡི་གེ་ལས་རྫོང་ཁར་ཕབ་བསྒྱུར་བྱས་ཏེ། འབྲི་ཀློག་དང་འབྲེལ་འདྲིས་མཚོན་བྱེད་བྱས་པ་ནི་སྔོན་ཆད་དབྱི་རལ་དང་ཧྥ་རན་སིའི་སྐད་དེ་ལཱ་ཏིན་ཡི་གེའི་ཁ་སྐད་དང་མཚུངས་པ་ལྟར་རེད། ལོ་རབས་བདུན་བཅུ་བ་ལ་འབྲུག་སྲིད་གཞུང་གིས་ཡིག་སྐད་རང་ཡུལ་ཅན་དང་འཚོ་བ་ཅན་གྱི་དམིགས་འབེན་དུ་བརྩིས་ནས་སློབ་གསོ་ལས་ཁུངས་སུ་རྫོང་ཁ་ཚན་ཁག་དབུ་བརྙེས། ལྷང་པར་དུ་1986 ལོར་བློ་འདྲི་སའི་རྫོང་ཁ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་བཙུགས་པ་མ་ཟད། དེང་གི་ཚད་ལྡན་ཅན་གྱི་རྫོང་ཁ་ཡི་གེའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་རྩོམ་སྒྲིག་དང་རྫོང་ཁའི་སློབ་དེབ་། མིང་མཛོད། ཚིག་ཚོགས་གསར་སྣོན་དང་ཚིག་འབྲུ་དེད་ནས་གསར་བ་འབྲི་ཐབས་སོགས་ཀྱིས་ལས་འགན་བསྒྲུབ། ལོ་རབས་བཅུ་དགུ་བའི་དུས་འགོར་ཧོ་ལན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐད་བརྡ་རིག་པ་བ་ལྗོར་ལྗེ་ཝན་ཏེ་མོའུ་ཡིས་རྫོང་ཁའི་བརྡ་སྤྲོད་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པ་ཁག་དང་པོ་བརྩམས་པས་ཕན་འབྲས་མི་དམན་པ་ཞིག་ཐོན་པ་དང་ལྷན་དུ་རྫོང་ཁ་ཡི་གེ་གཞུང་ཕྱོགས་ཁོངས་གཏོགས་ཁྲོད་ཀྱི་གསང་འདེད་སྟོབས་ཤུགས་གྱུར་ལ། རོ་མཱན་སྐད་དོད་བྱེད་ཐབས་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་རུས་མིང་དང་ཐ་སྙད་ཞིབ་གླེང་ཕྱོགས་ལ་བསྐྱོད་པ་དང་རྫོང་ཁ་བཀོལ་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་བོད་ཡིག་གསལ་བཤད་ནི་(ucen) འབྲི་བའི་ཡིག་གཟུགས་རིགས་ཤིག་ཡིན། Ucen ལ་ཡང་དག་གི་འབྲེལ་བ་ཞིག་མ་མཐོང་ཡང་(དཔེར་ན་གནའ་བོའི་ཨེ་ལྗིབ་ཡི་གེ་རྟོགས་པའི་གྲོགས་པོས་མཛུབ་སྟོན་གནང་བ་ལྟ་བུ་རེད) རྒྱུན་ཆད་མེད་པའི་ཚད་ལྡན་ཅན་གྱི་འཕེལ་རིམ་དང་བསྟུན་ནས་རྫོང་ཁ་ཡི་གེ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པའི་ལག་ཆ་ལྟ་བུར་གྱུར། ཡིན་ན་ཡང་ད་ཡིད་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དེ་ལས་ཟློག་སྟེ། དཔེར་ན། རྫོང་ཁ་ཡི་གེའི་བསླབ་དེབ་དཔེ་ཆ་མི་འདང་ལ་གསར་བྱུང་དངོས་པོ་དང་ཚན་རིག་རང་བཞིན་གྱི་ཚིག་ཚོགས་ཀྱི་མཚོན་ཐབས་དཀོན་ཞིང་། རྫོང་ཁར་དབྱིན་ཡིག་གི་འགྲན་རྩོད་ཁྲོད་བཀག་གནོན་ཡང་ཐེབས་སྲིད་པ་རེད། དོན་དངོས་སུ་འབྲུག་ཡུལ་རྒྱལ་ཡོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེ་འབྲིང་གི་སློབ་ཐུན་མང་པོའི་དགེ་རྒན་དཔུང་སྡེ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་རྒྱ་གར་བ་ཡིན་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་རང་བྱུང་ཚན་རིག་སོགས་ཀྱི་དགེ་རྒན་དཔུང་སྡེ་ཕལ་ཆེ་རྒྱ་གར་བ་ཡིན་ཞིང་། རྒྱ་གར་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཐད་ཀར་འབྲུག་ཡུལ་སློབ་གསོའི་འགན་ཁུར་ནས་སློབ་ཁྲིད་གནང་གི་ཡོད། དེར་རྟེན་སློབ་གསོ་ཐོབ་པའི་འབྲུག་པ་མང་ཤས་ཤིག་གིས་དབྱིན་ཡིག་གིས་འབྲི་ཀློག་ཐུབ་ནའང་རྫོང་ཁ་རགས་ཙམ་ལས་ཤེས་ཀྱི་མེད། འབྲུག་ཡུལ་དུ་ལྗོངས་རྒྱུའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་སྤང་ནག་ཁ་(Punakar) ཡི་ལམ་བར་ཞག་གསོལ་སྒེར་ཁང་གི་ཞང་པ་གིས་གདངས་གསལ་ཞིང་བརྡ་དག་པོའི་དབྱིན་སྐད་ཀྱིས་ང་ལ་ཁ་བརྡ་བྱས་བྱུང་། ཁོས་བཤད་པ་ལྟར་ན་ཁོ་རང་ལོ་དགུའི་རིང་སློབ་གྲྭར་དཔེ་ཆ་བཏོན་པ་ཡིན་ཟེར། མི་དེའི་དབྱིན་སྐད་ཀྱི་ཆུ་ཚད་ང་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་ནས་འཕྲད པའི་སློབ་གསོའི་ཆ་རྐྱེན་འོས་འཚམ་རག་པའི་མི་རྣམས་དང་བསྡུར་ན་བ་ཅང་བཟང་། ཡི་གེར་བྲིས་པའི་བཀོལ་སྤྱོད་རིན་ཐང་ལ་བལྟ་རིན་ཡོད་པའི་རེ་བ་བཟུང་ནས་རིག་གནས་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ལ་གྲོས་ཁ་བྱས་ཤིང་། ད་རང་ཉིད་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་ཞིག་མིན་ལ་ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་བ་ཞིག་ཀྱང་མིན་པའི་ཆ་ནས་རྒྱང་རིང་ཞིང་ཡངས་པའི་འཛམ་གླིང་ལ་སེམས་པ་མཚོན་བྱེད་ཙམ་དུ་ཕུལ་བ་ཡིན། རིག་གནས་གདན་རབས་ནི་མི་གཞན་ལ་བརྟེན་པ་མིན་ཞིང་། ཡང་ན་སྲིད་གཞུང་གི་སྲིད་ཇུས་ཡོ་ཕྱོགས་ཀྱང་མིན་པར་མི་རིགས་རང་གི་བརྩོན་འགྲུས་དང་རང་ནུས་ལ་བརྟེན་ཡོད། རང་ནུས་ཀྱི་སྔོན་འགྲོ་ནི་ལོ་རྒྱུས་དང་དངོས་ཡོད་ལ་བལྟས་ལེགས་དགོས་པ་དེ་ཡིན་པ་མ་ཟད། ད་དུད་དངོས་ཡོད་ཁྲོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐབས་བཀོད་རྙེད་ཐུབ་པ་བྱས་ནས་རྒྱུན་སྐྱོང་དགོས། ངས་བལྟས་ན་བོད་རིགས་ཀྱང་འདི་ལྟར་ཡིན་ལ་མི་རིགས་གཞན་དག་ཀྱང་འདི་ལས་མ་འདས་སྙམ།