Jump to content

ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ། Albania

Wikipedia ལས།

ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་ (/ælˈbeɪniə, ɔːl-/ ᓘ a(w)l-BAY-nee-ə; ཨལ་བེ་ནི་ཡ།: Shqipëri or Shqipëria),[a] གཞུང་འབྲེལ་དུ་ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ (ཨལ་བེ་ནི་ཡ།: Republika e Shqipërisë),[b] རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཨིན། ཤར་ལྷོ་ཡུ་རོབ་ནང་། བཱལ་ཀཱན་ལུ་ཆགས་ཏེ་ཡོདཔ་ད་ མེ་ཌི་ཊར་ནི་ཡན་མཚོ་ནང་ལུ་ ཨེ་ཌི་རི་ཡ་ཊིག་དང་ ཨའི་ཨོ་ནིའན་མཚོ་ཁར་ བྱང་ནུབ་ལུ་ མོན་ཊི་ནེ་གོ་དང་ བྱང་ཤར་ལུ་ ཀོ་སོ་ཝོ་ ཤར་ལུ་བྱང་མ་སི་ཌོ་ནི་ཡ་དང་ ལྷོ་ལུ་ གིརིསི་ལུ་ ས་མཚམས་བགོ་བཤའ་རྐྱབ་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན། རྒྱ་ཁྱོན་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༢༨༧༤༨ (མའིལ་གྲུ་བཞི་མ་༡༡༠༠) ཡོད་པའི་ གནམ་གཤིས་དང་ས་ཁམས་རིག་པ་ ཆུ་རིག་པ་ དེ་ལས་ སྲོག་ཆགས་རིག་པའི་གནས་སྟངས་མ་འདྲཝ་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན། Albania གི་ས་ཆའི་གནས་སྟངས་འདི་ Albanian Alps དང་ Korab, Skanderbeg, Pindus དང་ Ceraunian གངས་རི་ཚུ་ནང་ལས་ ཁཝ་གིས་བཀབ་སྟེ་ཡོད་མི་ གངས་རི་ཚུ་ལས་ Adriatic དང་ Ionian མཚོའི་མཐའ་མ་ལས་ ས་ཞིང་དམའ་ཤོས་ཚུན་ཚོད་ ཁྱབ་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན། ཏི་ར་ན་འདི་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྟེ་བ་དང་ ཁྲོམ་ཚོགས་སྦོམ་ཤོས་ཅིག་ཨིནམ་དང་ དེ་གི་ཤུལ་ལས་ ཌུ་རེས་དང་ ཝ་ལོ་རེ་ དེ་ལས་ ཤོ་ཌེར་ཚུ་ཨིན།

སྔོན་ལུགས་ལུ་ Illyrians ཚུ་ Albania གི་བྱང་ཕྱོགས་དང་དབུས་ཕྱོགས་ལུ་སྡོད་ཡོདཔ་ད་ Epirotes ཚུ་ལྷོ་ཕྱོགས་ལུ་སྡོད་ནུག མཚོ་འགྲམ་ལུ་ གལ་ཆེ་བའི་སྔོན་ལུགས་གིརིག་གི་དབང་འོག་རྒྱལ་ཁབ་ལེ་ཤ་ཅིག་ཡང་གཞི་བཙུགས་འབད་ནུག། ད་རེས་ནངས་པ་ Albania ལུ་ཡོད་པའི་ Illyrian རྒྱལ་ཁབ་འདི་ Macedon མ་འཐོན་པའི་ཧེ་མ་ དབང་ཤུགས་ཆེ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཨིན་མས།[7] དུས་རབས་༢ པའི་ནང་ རོ་མཱན་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ ལུང་ཕྱོགས་འདི་ དབང་དུ་བསྡུ་སྟེ་ རོ་མཱན་རྒྱལ་ཁམས་ཁ་ཕྱེ་ཞིནམ་ལས་ བཱའི་ཛན་ཊི་ཡམ་གྱི་ཆ་ཤས་ཅིག་ལུ་འགྱུར་ནུག། Albanian གི་རང་དབང་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ Arbanon འདི་ དུས་རབས་༡༢ པའི་ནང་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནུག དུས་རབས་༡༣པ་དང་༡༥པའི་བར་ན་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་གནས་སོ་སོ་ཚུ་ནང་ Albaniaགི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ Albaniaགི་མངའ་སྡེ་ དེ་ལས་ Albania Venetaཚུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནུག དུས་རབས་༡༥པའི་མཇུག་ལུ་ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་འདི་ཨོ་ཊོ་མཱན་རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཅིག་ལུ་འགྱུར་ནུག། ༡༩༡༢ ལོར་དེང་སང་ཨཱལ་བྷེ་ནི་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་རང་དབང་གསལ་བསྒྲགས་བྱས། སྤྱི་ལོ་༡༩༣༩ ལུ་ ཨི་ཊ་ལི་གིས་ ཨཱལ་བཱ་ནི་ཡ་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ བཙན་འཛུལ་འབད་དེ་ འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་སྐབས་ ནཱ་ཟི་ཇར་མ་ནི་གི་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ལུ་འགྱུར་ནུག། དམག་འཁྲུག་གི་ཤུལ་ལས་ མི་སེར་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ སྤྱི་ལོ་༡༩༩༡ ལོའི་ གཞུང་རྒོལ་འདི་ ཨལ་བེ་ནི་ཡ་ལུ་ དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་མར་ཕབ་འགྱོ་སྟེ་ མཐར་ཐུག་ལུ་ ད་ལྟོའི་ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་གཞི་བཙུགས་འབད་ཚུན་ཚོད་ གནས་ཏེ་ཡོདཔ་ཨིན།

སྤྱི་ལོ་༡༩༡༢ ལུ་ རང་དབང་ཐོབ་ཞིནམ་ལས་ཚུར་ ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གིས་ རང་དབང་ཅན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཆེན་མོ་ལུ་མ་འགྱུར་བའི་ཧེ་མ་ རྒྱལ་བརྒྱུད་ལས་ དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་ལུ་ འགྱུར་བཅོས་འགྱོ་སྟེ་ སྲིད་དོན་གྱི་འཕེལ་འགྱུར་མ་འདྲཝ་ཚུ་བྱུང་ནུག། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་དོན་གཞི་བཀོད་ནང་ སྤྱི་ཚོགས་དང་ མཛད་སྒོའི་སྲིད་འཛིན་ ལཱ་འགན་ཅན་གྱི་བློན་ཆེན་ དེ་ལས་ ཁྲིམས་ཁང་གི་གོ་གནས་ཚུ་ཚུདཔ་ཨིན། Albania འདི་ གོང་འཕེལ་འགྱོ་བའི་བསྒང་ཡོད་མི་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཨིནམ་ད་ འོང་འབབ་བར་མའི་དཔལ་འབྱོར་དེ་ ཞབས་ཏོག་ལས་སྡེ་གིས་ འདྲུད་བདའ་དོ་ཡོདཔ་ད་ བཟོ་བསྐྲུན་དང་ལྟ་བཤལ་གྱིས་ཡང་ འགན་ཁུར་སྦོམ་སྦེ་རང་འབག་དོ་ཡོདཔ་ཨིན།[9] རྒྱལ་ཁབ་འདི་ དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་འདི་ མེདཔ་བཏང་པའི་ཤུལ་ལས་ འཆར་གཞི་ལྟེ་བ་ལས་ ཚོང་འབྲེལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ལུ་ སྤོ་བཤུད་འབད་ནུག།[10] Albanian མི་སེར་ཚུ་ལུ་ ཡོངས་ཁྱབ་གསོ་བའི་ཞབས་ཏོག་དང་ གཞི་རིམ་དང་འབྲིང་རིམ་ཤེས་ཡོན་རིན་མེད་སྟོངམ་སྦེ་ ཐོབ་ཚུགསཔ་ཨིན། རྒྱལ་ཁབ་འདི་ ཡུ་རོ་པིན་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ འཐུས་མིའི་དོན་ལུ་ གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ འདེམས་ངོ་ཅིག་ཨིན་པས།

སྤྱི་ལོ་༡༩༡༢ སྤྱི་ཟླ་༡༡ པའི་ཚེས་༢༨ ལུ་ Albania གིས་ Ottoman Empire ལས་རང་དབང་ཐོབ་པའི་གསལ་བསྒྲགས་འབད་ཡོདཔ་དང་ དེ་དང་གཅིག་ཁར་ སྤྱི་ལོ་༡༩༡༢ སྤྱི་ཟླ་༡༢ པའི་ཚེས་༤ ལུ་ Vlorë གི་ཚོགས་སྡེ་གིས་ ཁྲིམས་ཁང་དང་གཞུང་གཞི་བཙུགས་འབད་ནུག།[73][74][75][76] དེའི་རང་དབང་འདི་ལོན་ཌོན་གྱི་གྲོས་འཛོམས་ཀྱིས་ངོས་འཛིན་འབད་ཡོདཔ་ཨིན། སྤྱི་ལོ་༡༩༡༣ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༢༩ ལུ་ ལོན་ཌོན་གྱི་ཆིངས་ཡིག་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་དང་ཁྱིམ་ཚང་གི་ས་མཚམས་ཚུ་ གསལ་བཀོད་འབད་ཡོདཔ་ལས་ ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་ཕྱི་ཁར་ ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་མི་མང་ཤོས་ཅིག་རང་ མོན་ཊི་ནེ་གོ་དང་ སེར་བི་ཡ་ དེ་ལས་ གིརིསི་གི་བར་ན་ བགོ་བཤའ་རྐྱབ་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན།[77]

སྤྱི་ལོ་༡༩༡༣ སྤྱི་ཟླ་༡༠ པའི་ཚེས་༡༥ ལུ་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་འདི་ Vlorë ལུ་གཞི་བཙུགས་འབད་དེ་ རང་སོའི་སྲིད་དོན་གཙུག་སྡེ་ཚུ་ གོ་རིམ་སྒྲིག་མ་ཚུགས་ཚུན་ཚོད་ Albania གི་བདག་སྐྱོང་འདི་ བདག་འཛིན་འཐབ་ནུག།[78][79] རྒྱལ་སྤྱིའི་དམག་སྡེ་འདི་ ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་འགོ་དང་པ་ཅིག་སྦེ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནུག། སྤྱི་ཟླ་༡༡ པའི་ནང་ དམག་སྡེའི་འགོ་དཔོན་འགོ་དང་པ་ཚུ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྷོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས། Albania གི་རྒྱལ་སྲས་ Wied of Wied (Princ Vilhelm Vidi) འདི་ རྒྱལ་པོའི་སྲས་འགོ་དང་པ་སྦེ་ གདམ་ཁ་རྐྱབ་ནུག།[80] སྤྱི་ཟླ་༣ པའི་ཚེས་༧ ལུ་ གནས་སྐབས་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྟེ་བ་ ཌུ་རེས་ལུ་ལྷོད་དེ་ ཁོ་རའི་གཞུང་སྒྲིག་འབད་ནི་འགོ་བཙུགས་ཏེ་ ཏུར་ཧན་པཱ་ཤ་པེར་མེ་ཊི་འདི་ ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་ལྷན་རྒྱས་གཞུང་ཚོགས་འགོ་དང་པ་གཞི་བཙུགས་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ བསྐོ་བཞག་འབད་ནུག།

སྤྱི་ལོ་༡༩༡༣ སྤྱི་ཟླ་༡༡ པའི་ནང་ Albanian གི་ Ottoman དམག་སྡེ་གིས་ Albanian གི་ཁྲི་འདི་ Albanian གི་འབྱུང་ཁུངས་ Ottoman དམག་གི་བློན་པོ་ Ahmed Izzet Pasha ལུ་ཕུལ་ནུག།[81] Ottoman ལུ་རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་མི་ ཞིང་པ་ཚུ་གིས་ གཞུང་གསརཔ་འདི་ ཡེ་ཤུའི་དབང་ཚད་སྦོམ་དྲུག་དང་ ས་གནས་ཀྱི་ས་ཆའི་ཇོ་བདག་ཚུ་གི་ ལག་ཆ་ཅིག་ཨིནམ་སྦེ་ ཡིད་ཆེས་བསྐྱེདཔ་ཨིན་མས།

སྤྱི་ལོ་༡༩༡༤ སྤྱི་ཟླ་༢ པའི་ནང་ བྱང་ཕྱོགས་Epirus གི་རང་དབང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ Gjirokastër ལུ་ ས་གནས་ཀྱི་ Greek གི་མི་རློབས་ཚུ་གིས་ Albania ལུ་མཉམ་འབྲེལ་འབད་ནི་ལུ་ ངོས་ལེན་མ་འབད་བར་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་ནུག འདི་བཟུམ་གྱི་ ལས་རིམ་འདི་ དུས་ཡུན་ཐུང་ཀུ་ཅིག་ལས་ མ་འགྱོ་བར་ སྤྱི་ལོ་༡༩༢༡ ལུ་ ལྷོ་ཕྱོགས་མངའ་སྡེ་ཚུ་ Albanian Principality ནང་ལུ་ བཙུགས་ནུག།[83][84] དེ་བསྒང་ ཨེལ་བེ་ནི་ཡ་གི་ཞིང་པ་ཚུ་གིས་ གཞུང་གསརཔ་ལུ་ ངོ་རྒོལ་འབད་མི་འདི་ མུ་ས་ལིམ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ དགེ་སློང་སྡེ་ཚན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འོག་ལུ་ འབྱུང་ནུག། བྱང་ཕྱོགས་ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་ལས་ མིར་ཌི་ཊ་ཀེ་ཐོ་ལིག་ཁས་བླངས་པ་ཚུ་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་ནིའི་དོན་ལུ་ རྒྱལ་སྲས་ཝིཌ་གིས་ ཁོང་གི་འགོ་ཁྲིདཔ་ པེརེནཀ་བི་བི་ཌོ་ཌ་འདི་ ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་ཕྱི་འབྲེལ་བློན་པོ་སྦེ་ བསྐོ་བཞག་འབད་ནུག། སྤྱི་ལོ་༡༩༡༤ སྤྱི་ཟླ་༥ པ་དང་༦ པའི་ནང་ རྒྱལ་སྤྱིའི་དམག་སྡེ་ནང་ Isa Boletini དང་ཁོ་གི་མི་ཚུ་ མང་ཤོས་རང་ Kosovo ལས་ཨིནམ་ལས་ ངོ་རྒོལ་པ་ཚུ་གིས་ བྱང་ཕྱོགས་ Mirdita Catholics ཕམ་བཏང་སྟེ་ སྤྱི་ལོ་༡༩༡༤ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་མཇུག་ལུ་ Central Albania མང་ཤོས་ཅིག་ དབང་དུ་བསྡུ་ནུག།[88] རྒྱལ་སྲས་ཝིཌ་གི་སྲིད་གཞུང་འདི་ མར་ཉམས་འགྱོ་སྟེ་ སྤྱི་ལོ་༡༩༡༤ སྤྱི་ཟླ་༩ པའི་ཚེས་༣ ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་འདི་བཞག་ནུག།[༨༩]

Albania ལུ་ དམག་འཁྲུག་བར་ནའི་དུས་ཚོད་འདི་ དཔལ་འབྱོར་དང་མི་སྡེའི་དཀའ་ངལ་དང་ སྲིད་དོན་བརྟན་ཏོག་ཏོ་མེད་མི་ དེ་ལས་ ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་བར་འཛུལ་ཚུ་གིས་ མཐོང་ནུག།[90][91] འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་པའི་ཤུལ་ལས་ Albania ལུ་ གཞུང་གཞི་བཙུགས་མེདཔ་དང་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ངོས་ལེན་ཡོད་པའི་ས་མཚམས་མེདཔ་ལས་ ཁྱིམ་ཚང་གིརིསི་དང་ཨི་ཊ་ལི་ དེ་ལས་ ཡུ་གོ་སི་ལ་ཝི་ཡ་ཚུ་ལུ་ ཉེན་ཁ་བྱུང་ནུག། འདི་གིས་ སྲིད་དོན་གྱི་གནས་སྟངས་ གཏན་གཏན་མེདཔ་སྦེ་བཟོ་ཡོདཔ་ད་ འདི་ཡང་ སྤྱི་ལོ་༡༩༡༨ལུ་ Durrës གི་ཚོགས་སྡེ་གིས་ Paris ཞི་བདེ་ཞལ་འཛོམས་ནང་ལུ་ ཉེན་སྲུང་འཚོལ་བའི་སྐབས་ལུ་ ངོས་ལེན་མ་འབད་བར་ རྒྱལ་སྤྱིའི་གནས་རིམ་ནང་ལུ་ Albania གི་གནས་རིམ་འདི་ ཧེང་སྐལ་རང་ མགུ་ཐོམ་སི་སི་སྦེ་འགྱོ་ནུག Yugoslavia དང་ དམིགས་བསལ་གྱིས་ Serbia གིས་ བྱང་ཕྱོགས་Albania ལུ་དབང་ཚད་བསྐྱེད་པའི་སྐབས་ Greece གིས་ ལྷོ་ཕྱོགས་Albania ལུ་དབང་ཚད་ལེན་ནི་གི་དམིགས་ཡུལ་བསྐྱེད་པའི་སྐབས་ལུ་ མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྟབས་མ་བདེཝ་འདི་ ཡར་སེང་འགྱོ་ནུག གནས་སྟངས་འདི་ སྤྱི་ལོ་༡༩༡༩ ལུ་ Serbs གིས་ Gusinje དང་ Plav ལུ་ཡོད་པའི་ Albanian གི་མི་སེར་ཚུ་ལུ་ གནོདཔ་བཀལ་བའི་སྐབས་ མི་བསད་དེ་ མི་མང་ཤོས་ཅིག་ གནས་སྤོ་འགྱོ་ནུག།[90][92][93] དེ་བསྒང་ དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་ སྲིད་དོན་གྱི་དམིགས་ཡུལ་ལས་བརྟེན་ཏེ་ ཨི་ཊ་ལི་གི་ཤན་ཞུགས་འདི་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་རང་ རྒྱ་སྐྱེད་འགྱོ་ནུག།[91][94]

སྤྱི་ལོ་༡༩༢༤ ལུ་ ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཆེན་མོ་གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་དང་ བྲན་གཡོག་རིང་ལུགས་རྩ་མེད་བཏང་ནི་ དེ་ལས་ ཨི་ཊ་ལི་གི་ཤན་ཞུགས་ལུ་འགོག་ཐབས་འབད་ནི་ དེ་ལས་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་དང་ ཤེས་རིག་ དེ་ལས་ གསོ་བའི་ཞབས་ཏོག་ཚུ་རྩིས་ཏེ་ གལ་ཅན་གྱི་ལས་སྡེ་ཚུ་ ཡར་དྲག་གཏང་ནི་གི་ དམིགས་ཡུལ་བསྐྱེད་དེ་ བློན་ཆེན་ལུ་འགྱུར་ནུག། ཁོ་གིས་ ཟོག་འདི་ དབང་ཚད་ལས་བཏོན་བཏང་ནི་ལུ་ གྲོགས་རམ་འབད་མི་ ཧེ་མའི་མཐུན་ཕྱོགས་ཚུ་གིས་ ངོ་རྒོལ་འབད་ཡོདཔ་མ་ཚད་ ཁོ་གི་གྲོས་གཞི་འདི་ ལག་ལེན་འཐབ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་གྲོགས་རམ་ཐོབ་ནི་ལུ་ དཀའ་ངལ་བྱུང་ནུག། Noli གིས་ Serbian གི་དྲག་ཤོས་ཚུ་གི་བྱང་ཕྱད་ Soviet Union དང་ཅིག་ཁར་ ཕྱི་འབྲེལ་གྱི་མཐུན་ལམ་གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་གི་ཐག་བཅད་མི་འདི་གིས་ Belgrade ལས་ bolshevism གི་ཉེས་འཛུགས་བཀལ་ཡོདཔ་ཨིན།[90] འདི་གིས་ ཨི་ཊ་ལི་ལས་ གནོན་ཤུགས་ཡར་སེང་འགྱོ་སྟེ་ ཟོག་གིས་ དབང་ཚད་ལོག་སྟེ་ཐོབ་ནུག། སྤྱི་ལོ་༡༩༢༨ལུ་ Zogགིས་ Albaniaའདི་ མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་ལས་ རྒྱལ་བརྒྱུད་ལུ་འགྱུར་བཅོས་འབད་ཡོདཔ་ད་ Zogགིས་ Fascist Italyགི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་སྟེ་ Zogགིས་ King Zog Iགི་གོ་གནས་འདི་འབག་ནུག།

༡༩༣༩ ལུ་ བེ་ནི་ཊོ་མུ་སོ་ལི་ནི་གི་འོག་ལུ་ ཨི་ཊ་ལི་གིས་ ཨཱལ་བཱ་ནི་ཡ་ལུ་ དམག་སྡེ་བཙན་འཛུལ་འབད་ཡོདཔ་ལས་ ཟོག་འདི་ ཕྱིར་འབུད་འབད་དེ་ ཨི་ཊ་ལི་གི་སྲུང་སྐྱོབ་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་བཟོ་ནུག། འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པ་འགྱོ་བའི་བསྒང་ལས་ ཨི་ཊ་ལི་གིས་ གིརིསི་(ཅ་མེ་རི་ཡ་) དང་ མེ་སི་ཌོ་ནི་ཡ་ མོན་ཊི་ནེ་གོ་ དེ་ལས་ ཀོ་སོ་ཝོ་ཚུ་རྩིས་ཏེ་ བཱལ་ཀཱན་ལུ་ མངའ་ཁོངས་རྒྱ་སྐྱེད་འབད་ནི་གི་དམིགས་ཡུལ་བསྐྱེད་ནུག། འ་ནི་རེ་འདོད་འདི་གིས་ Greater Albaniaགི་གཞི་འགྱམ་བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ འདི་གིས་ Albanianགི་མི་རློབས་མང་ཤོས་ཅིག་ཡོད་མི་ ས་གནས་ག་ར་གཅིག་ཁར་བསྡོམས་ནི་གི་དམིགས་ཡུལ་ཨིན་མས།[97] སྤྱི་ལོ་༡༩༤༣ལུ་ Italyགི་དབང་ཚད་མར་ཕབ་འགྱོ་བའི་བསྒང་ལས་ Nazi Germanyགིས་ Albaniaགི་དབང་ཚད་འབག་སྟེ་ Albaniaགི་མི་ཚུ་ Germanགི་དབང་ཚད་འོག་ལུ་ བཙན་ཤེད་ཀྱི་ལཱ་གཡོག་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་བཙན་གནོན་ཚུ་འབད་བཅུག་ནུག[98] སྤྱི་ལོ་༡༩༤༤ལུ་ Enver Hoxha དང་གཞན་མི་དམངས་གཙོའི་འགོ་ཁྲིདཔ་ཚུ་གི་འགོ་ཁྲིད་འོག་ལུ་ Albanian གི་དམག་སྡེ་གིས་ Albania འདི་ German གི་དབང་འོག་ལས་ མཐར་འཁྱོལ་ཅན་སྦེ་ བཏོན་ཚུགས་པའི་སྐབས་ལུ་ ཆུ་རུད་འདི་ འགྱུར་བཅོས་འགྱོ་ནུག།


References

༢༠༢༣ ཨལ་བྷེ་ནི་ཡའི་མི་འབོར་རྩིས་ཞིབ་ ༢༠༢༤, p. ༧༦།

༢༠༢༣ ཨལ་བྷེ་ནི་ཡའི་མི་འབོར་རྩིས་ཞིབ་ ༢༠༢༤, p. ༡༠༥།

"འཛམ་གླིང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་མཐོང་ཚུལ་གནས་སྡུད་གཞི་རྟེན་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ སྤྱི་ཟླ་༡༠པའི་དཔར་བསྐྲུན། (Albania)". IMF.org. རྒྱལ་སྤྱིའི་དངུལ་ཁང་། ༢༠༢༣ ཟླ་ ༡༠ ཚེས་ ༡༡ ལུ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

"འོང་འབབ་འདྲ་མཉམ་གྱི་ Gini འཇོན་ཐངས་ – EU-SILC ཞིབ་འཇུག". ec.ཡུ་རོབ།.eu. ཡུ་རོབ་སི་ཊེཊ། སྤྱི་ལོ་༢༠༢༡ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༡༢ ལུ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

"མི་སྡེ་གོང་འཕེལ་སྙན་ཞུ་ ༢༠༢༣/༢༤" (PDF). མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ལས་རིམ། སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ སྤྱི་ཟླ་༣ པའི་ཚེས་༡༣ ལུ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

Giacomo Jugg (༡༨༩༥ སྤྱི་ཟླ་དང་པའི་སྤྱི་ཚེས་༡)། ཕི་ཡ་ལུར་ཨི་ཝོ་གྷེལ་སི་སི་སི་...པི་ཨེལ་ཊི་ནིསི་ཀྲི་མལེ་...ཨུན་པྲེ་པི་ཇག་ཇུན་ཀུཊ་ཊ'སི་སི་སི་ ... ན'སི་ཀོཌར་ཊི་སི་སིསི་...པི་ནིསི། སྤྱི་ལོ་༢༠༡༦ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༢༣ ལུ་ ཡོངས་འབྲེལ་གཏན་མཛོད་བརྒྱུད་དེ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

ཧོ་ཝ་ ཊི་ (༢༠༡༧)། "གངས་རི་ལས་ ལོ་རྒྱུས་གསལ་ཏོག་ཏོ་: Argead དམག་སྡེ་གོང་འཕེལ་ནང་ལུ་ Illyrian གི་ཤན་ཞུགས།" མུ་ལར་ S. ནང་; ག་དེ་སྦེ་ཨིན་རུང་ ཊིམ་; བོ་ཌེན་, ཨེཆ།; Rollinger, R. (རྩོམ་སྒྲིག) Argeads གི་བྱུང་རབས་ མཐོང་ཚུལ་གསརཔ། ཝིསི་བྷ་ཌེན། ISBN ༩༧༨-༣༤༤༧༡༠༨༥༡༥། p. ༡༠༨།
Zolo, D. (སྤྱི་ལོ་༢༠༠༢ སྤྱི་ཟླ་༨པའི་སྤྱི་ཚེས་༢༧) མི་རིགས་འབོད་བརྡ་: དམག་འཁྲུག་དང་ཁྲིམས་ལུགས་ དེ་ལས་ འཛམ་གླིང་སྒྲིག་ལམ། ཀོན་ཊི་ནམ་རྒྱལ་སྤྱིའི་དཔེ་སྐྲུན་སྡེ་ཚན། p. 180. ISBN ༩༧༨༠༨༢༦༤༥༦༥༦༤།

"ཨཱལ་བཱ་ནི་ཡ་". འཛམ་གླིང་དངུལ་ཁང་། སྤྱི་ལོ་༢༠༡༤ སྤྱི་ཟླ་༩ པའི་ཚེས་༢༡ ལུ་ གཏན་མཛོད་ནང་བཙུགས་ཡོདཔ། སྤྱི་ལོ་༢༠༡༤ སྤྱི་ཟླ་༩ པའི་ཚེས་༡༣ ལུ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

སྙན་ཞུ། ལོ་མང་རབས་ཅིག་གི་རིང་ ཡར་རྒྱས་འགྱོ་བའི་ཤུལ་ལས་ ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་ལུ་ དབུལ་ཕོངས་མར་ཕབ་འགྱོ་ཡོདཔ། ཌའོ་ཇོནསི་གསར་འགྱུར་ཁ་པར་ ༢༠༡-༩༣༨-༥༥༠༠ ༢༠༡-༩༣༨-༥༥༠༠ ༢༠༡-༩༣༨-༥༥༠༠.Nasdaq.com

Madrugearu A, Gordon M. བཱལ་ཀན་ཕྱེད་གླིང་གི་དམག་འཁྲུག། Rowman དང་ Littlefield ༢༠༠༧ p. ༡༤༦།

Richard Talbert གིརིག་དང་རོ་མཱན་འཛམ་གླིང་གི་ Barrington Atlas ༼ISBN 0-691-03169-X༽ སབ་ཁྲ་༤༩དང་དྲན་ཐོ།

༡༩༩༢ ལུ་ ཇེ་ཇེ་ཝིལ་ཀིསི་གིས་བྲིས་མི་ ཨི་ལི་རི་ཡན་ཚུ་ ISBN ༩༧༨-༠-༦༣༡-༡༩༨༠༧-༩ ཤོག་གྲངས་༢༧༩ ལུ་བཀོད་དེ་ཡོདཔ་ཨིན། (༣.༡༢)"

Madgearu & Gordon ༢༠༠༨, p. 25. མཁས་པ་ཚུ་གིས་ ༡༠༤༢ ལས་ Albanoi ཚུ་ Sicily ལས་ Normans ཨིན་མས་ཟེར་ མཁས་པ་ཚུ་གིས་ ད་ལྟོ་ཡང་ རྩོད་པ་རྐྱབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན། དུས་ཚོད་འདི་གི་རིང་ལུ་"

རོ་བཱརཊ་ཨེལ་སི། Dion Von Kirkman གི་ Albanian གི་ཚིག་མཛོད། Albanianསྐད་ཡིག་ཡོད་པའི་སྐོར་ལས་ ཐོག་མའི་རྒྱབ་རྟེན་འབད་མི་ ཤོག་གྲངས་༡༡༣ལས་༡༢༢

"པི་ནོ་ཀ་ཀོ་ཛ་.ཨིཊ". པི་ནོ་ཀ་ཀོ་ཛ་.it. སྤྱི་ལོ་༢༠༡༩ སྤྱི་ཟླ་༡༢ པའི་ཚེས་༣༠ ལུ་ ངོ་མ་ལས་ གཏན་མཛོད་འབད་ཡོདཔ། སྤྱི་ལོ་༢༠༠༧ སྤྱི་ཟླ་༡༡ པའི་ཚེས་༢༣ ལུ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

Matasović དང་ Ranko (༢༠༡༩) ཨིན་ཌོ་ཡུ་རོབ་ཀྱི་སློབ་ཕྲུག་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ ཨཱལ་བཱ་ནི་ཡན་གྱི་ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་རི་མོ། (PDF) Zagreb: རན་ཀོ་མ་ཊ་སོ་ཝིཆ། p. ༣༩ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ སྤྱི་ཟླ་༡༠ པའི་ཚེས་༩ ལུ་ ངོ་མ་ལས་ གཏན་མཛོད་ (PDF) འབད་ཡོདཔ།

Lloshi དང་ Xhevat (༡༩༩༩) "ཨཱལ་བཱ་ནི་ཡན།". ཧིན་རིཆ་ནང་ ཨུ་ཝེ་; Büttner, Uwe (eds.). སྐད་ཡིག་རིག་པའི་ལག་དེབ། Wiesbaden: ཨོ་ཊོ་ཧ་ར་སོ་ཝིཊ་ཝར་ལག་ p. 277. ISBN ༩༧༨༣༤༤༧༠༣༩༣༩༠།

ཀི་རི་སི་ཊོ་ཕྲ་ཤེ་རི། Albania གི་ལོ་རྒྱུས། (མདོར་བསྡུས།) ཏི་ར་ན་ ༡༩༦༤

Lloshi, ཞེ་ཝཊ། "ཨལ་བྷ་ནི་ཡའི་སྐད་ཡིག" (PDF). མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ལས་རིམ། སྤྱི་ལོ་༢༠༡༡ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༩ ལུ་ ངོ་མ་ལས་ གཏན་མཛོད་འབད་ཡོདཔ། སྤྱི་ལོ་༢༠༡༠ སྤྱི་ཟླ་༡༡ པའི་ཚེས་༩ ལུ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

F. Prendi "ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་གི་སྔོན་བྱུང་བྱུང་རབས་" ཀེམ་བིརིཇ་གི་སྔོན་ལུགས་བྱུང་རབས་ དཔར་བསྐྲུན་གཉིས་པ་ དེབ་ཐེངས་༡པ། 3, part 1: བཱལ་ཀན་གྱི་སྔོན་འགྲོའི་ལོ་རྒྱུས་; དེ་ལས་ ཤར་དབུས་དང་ ཨེ་ཇི་ཡན་འཛམ་གླིང་ དུས་རབས་༡༠པ་ལས་བརྒྱད་པ་བི་སི་ ཨི་ཌི། ཇོན་བོརཌ་མེན་དང་ གཞན་ཚུ། ༼ཀེམ་བིརིཇ་ ཀེམ་བིརིཇ་ཡུ་པི་ ༡༩༨༢༽ ༡༨༩ལས་༩༠

བུང་གུ་རི་ ཨེ་ཌེམ་ (༢༠༡༤)། "Albania གི་རྡོ་ཆས་གསརཔ་བཟོ་ནི་གི་དཔེ་སྟོན་མ་འདྲཝ་ཚུ།" ཡིག་ཆ་ པྲེ་ཧི་སི་ཊོ་རི་ཀ། ༣༢།

ཀོན་ནན་, ཇེ་; ཨེ་ལེ་ཛི་, ཇི་.; ཨེང་གཱལ་, ཨེམ་ཨེཆ།; Zumberge དང་ A (སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤) "རྡོ་རྙིངམ་གི་དུས་སྐབས་ ༼༥༠༠༠ལས་༤༥༠༠བི་སི་ཨི་༽ ཤར་ལྷོ་ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ་ལས་ རྫ་ཆས་ཚུ་ ས་ཆའི་རྫས་སྦྱོར་གྱི་ཞིབ་འཇུག།" གནའ་ཤུལ་ཚན་རིག་གི་དུས་དེབ།: སྙན་ཞུ། 53: 2–3, 11. བིབ་ཀོཌ་:2024JArSR..53j4343C. doi:༡༠.༡༠༡༦/j.jasrep.༢༠༢༣.༡༠༤༣༤༣. eISSN ༢༣༥༢-༤༡༠༣། ISSN ༢༣༥༢-༤༠༩X.

Govedarica དང་ བླ་གོ་ཇེ་ (༢༠༡༦) "Shtoj ལུ་ཡོད་པའི་ Tumulus 6 གི་གནས་རིམ་དང་ ལྷོ་ Adriatic ལུང་ཕྱོགས་ཀྱི་ དུར་ཁྲོད་ནང་ལུ་ Violin གི་སྐུ་འདྲ་ཚུ་ཐོན་ཡོདཔ་ཨིན།" Godishnjak སེན་ཀྲ་ར་ཟ་བཱལ་ཀ་ནོ་ལོཤ་ཀ་ཨིསི་པི་ཀྲི་ཝན་ཇ་ ༼༤༥༽ ༢༢ལས་༢༥ ISSN ༠༣༥༠-༠༠༢༠། སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ སྤྱི་ཟླ་དང་པའི་སྤྱི་ཚེས་༧ ལུ་ ལོག་ཐོབ་ཡོདཔ།

ལ་ཟ་རི་ཌིས་, ཨའི་ཨོ་སིཕ; ཨཱལ་པཱས་ལཱན་-རུ་ཌེན་བརག, སོང་གུལ་; et al. (༢༠༢༢ ཟླ་ ༨ ཚེས་ ༢༦)། "ལྷོ་ཕྱོགས་གཞུ་དབྱིབས་ཀྱི་རིགས་མཚན་བྱུང་རབས། ནུབ་ཕྱོགས་ཨེ་ཤི་ཡ་དང་ཡུ་རོབ་ཀྱི་བར་ན་ཟམ།" ཚན་རིག། ༣༧༧ (༦༦༠༩): ༢༩. ཌོའི་:༡༠.༡༡༢༦/ཚན་རིག.ཨེབ་ཨེམ་༤༢༤༧ ISSN ༠༠༣༦-༨༠༧༥། PMC 10064553. PMID 36007055. S2CID 251843620. : ལྷན་ཐབས་རྒྱུ་ཆ།

Gori, མཇ་; རེ་ཆི་ཡ་, ཇིའུ་ལི་ཡ་; Tomas དང་ Helen (༢༠༡༨) "དུས་རབས་༣པའི་བི་སི་ ཕྱེད་ཀ་༢པའི་ནང་ Adriaticགི་ནང་ལུ་ Cetinaགི་གནད་དོན་འདི་ གནས་སྡུད་གསརཔ་དང་ཞིབ་འཚོལ་གྱི་མཐོང་ཚུལ་ཚུ་ཨིན།" ༣༨དྲི་གི་རི་ ཀོན་ཝེ་གོ་ནཱ་ཟི་ཨོ་ནཱལ་ སུ་ལ་པིརིསི་ཀྲོ་རི་ཡ་ པྲོ་ཀྲོ་སི་ཀྲོ་རི་ཡ་ ཨིསི་ཀྲོ་རི་ཡ་ཌེ་ལ་དྲའུ་ནི་ཡ་ ༢༠༡༡

The Illyrians (The Peoples of Europe) གིས་ John Wilkes གིས་ སྤྱི་ལོ་༡༩༩༦ ལུ་ ISBN ༩༧༨-༠-༦༣༡-༡༩༨༠༧-༩ ཤོག་ལེབ་༩༢ ལུ་བྲིས་ཡོདཔ་ཨིན། ཆུ་བོ་ཨའོ་སི་ (Vjose)" ཡང་ས་ཁྲ།

Cambridge གཙུག་ལག་སློབ་སྡེ་གི་གནས་ཚུལ་ལས་ཁང་། ཀེམ་བིརིཇ་གི་སྔོན་ལུགས་བྱུང་རབས། 2000. ISBN 0-521-23447-6, page 261,"... མར་ཨའུསི་གི་ཁ་ལུ།"

Wilkes དང་ཇོན་ (སྤྱི་ལོ་༡༩༩༥) ཨི་ལི་རི་ཡན། Oxford ཡུ་ནའི་ཊེཌ་ཀིང་གྲོམ་ བེལེཀ་ཝེལ་དཔེ་བསྐྲུན་ཁང་། ཤོག་གྲངས་ ༩༤ དང་ ༩༦ དེ་ལས་ ༡༠༤ ISBN ༠-༦༣༡-༡༩༨༠༧-༥.

བོརཌ་མཱན་, ཇོན་; Hammond དང་ Nicholas Geoffrey Lemprière ༼༡༩༨༢༽ ཀེམ་བིརིཇ་གི་སྔོན་ལུགས་བྱུང་རབས་ གིརིག་གི་འཛམ་གླིང་རྒྱ་སྐྱེད་ དུས་རབས་བརྒྱད་པ་ལས་དྲུག་པ་བི་སི་ ཀེམ་བིརིཇ།

"https://dz.wikipedia.org/w/index.php?title=ཨཱལ་བེ་ནི་ཡ།_Albania&oldid=35355" ལས་ སླར་འདྲེན་འབད་ཡོདཔ།