དམངས་གཙོ་བོའི་རིང་ལུགས།
དམངས་གཙོ་བོའི་རིང་ལུགས།
དམངས་གཙོ་བོའི་རིང་ལུགས་ཟེར་མི་འདི་ རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གི་མི་རློབས་ ཡང་ན་མི་རློབས་འོད་འབབ་ཅན་ གྱིས་སྐྱོང་མི་གཞུང་དང་ ལྷག་པར་དུ་ གཙག་འཐུ་གྲུབ་མི་གཞུང་སྐྱོང་པ་ཚུ་གིས་སྐྱོང་མིའི་གཞུང་འདི་ལུ་གོ་ནི་ཨིན་པས། དེ་བཟུམ་སྦེ་ དམངས་གཙོ་བོའི་རིང་ལུགས་ཟེར་མི་འདི་ མི་སེར་གྱི་གཞུང་དང་ མི་སེར་གྱིས་སྐྱོང་མིའི་གཞུང་དང་ མི་སེར་གྱི་དོན་ལུ་ཨིན་པའི་གཞུང་ ཟེར་ཡང་ བཤད་སྲོལ་འདུག། Abraham Lincoln (2017). དེ་བཟུམ་སྦེ་ Aries A. Arygay (2021) གིས་འབད་བ་ཅིན་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་ ཟེར་མི་འདི་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ནང་ དམིགས་བསལ་གྱི་དབང་ཚད་ཅན་གྱི་གཞུང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཅིག་ལས་ སྟབས་བདེ་བའི་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཅིག་ལུ་བསྒྱུར་བའི་བྱ་རིམ་ཅིག་ཨིནམ་སྦེ་བཀོད་དེ་འདུག། དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་ཟེར་བའི་གཞུང་སྐྱོང་གི་ལམ་ལུགས་འགོ་དང་པ་ ག་ཏེ་ལུ་བྱུང་ནུག་ཟེར་བ་ཅིན་ Aditya Yadav (n.d.) གིས་བཤད་མི་ནང་ 580-507 BC ལུ་ དང་ཕུའི་གིརིག་ (ancient Greek) གི་མངའ་སྡེ་ ཨེ་ཐེནསི་ (Athens) ཟེར་སའི་སྲིད་དོན་ཅིག་ནང་དར་ཏེ་་སྡོད་ཡོདཔ་ཨིན་མས། དེ་ལས་ ཡུ་རོབ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ཕར་ཡང་ དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་ གསར་གཏོད་འབད་ཞིནམ་ལས་ ཡུ་ནའེ་ཊེཌེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཡང་ ཕོ་མོ་འདྲ་མཉམ་གྱི་ལམ་ལུགས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་ འཛམ་གླིང་ནང་ལུ་ དར་ཁྱབ་འགྱོ་ནུག་ཟེར་བཤདཔ་ཨིན་པས། འདི་ལས་ཚུར་ འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ནང་ལས་ཕར་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འདི་ ཁྱབ་སྤེལ་འགྱོ་འགྱོཝ་ཨིན་པས།
དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འདི་ གནད་དོན་ག་ཅི་སྦེ་འབྱུངམ་སྨོ་ཟེར་བ་ཅིན་ རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གི་མི་སེར་ཚུ་ལུ་ གཞུང་གི་ཁ་ཐུག་ལས་ འདྲ་མཉམ་དང་དྲང་བདེན་མེད་པའི་སྐབས་འབྱུངམ་ཨིན་པས། དེ་ཡང་ གཞུང་གི་ཁ་ཐུག་ལས་ གོ་སྐབས་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་ཚུ་ གོ་གནས་སྦོམ་དང་ཕྱུགཔོ། མི་དྲག་དྲགམ་ཚུ་ལུ་མངམ་སྦེ་བྱིན། དེ་ལས་ མི་སེར་མཉམ་ཆུང་ཚུ་གི་རེ་འདོད་དང་བསམ་འཆར་ཚུ་ངོས་ལེན་མ་འབད་བར་ རྒྱབ་ཁར་བསྐྱུར་བཞག་མི་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ ཐོབ་དབང་དང་དབང་ཆ་དགོ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཞི་དྲག་གི་ངོ་རྒོལ་ཚུ་འཐོནམ་ད་འབྱུངམ་ཨིན་པས།
འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ཕར་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འཐོན་པའི་གནད་དོན་གཅིག་ ཕྱིའི་དབང་ཤུགས་ཀྱིས་སྦེ་ འགྱོ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས། དེ་ཡང་ བལ་ཡུལ་རྒྱལ་ཁབ་བཟུམ་ཅིག་ནང་ལུ་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་བྱུང་མི་འདི་ Ramjeer P Parajulee (2000) གིས་བཤད་མི་ནང་ རྒྱལ་ཁབ་འདི་ རྒྱལ་པོའི་མངའ་འོག་ལུ་སྡོད་པའི་སྐབས་ རྒྱལ་པོའི་དབང་ཚད་ལོག་སྤྱོད་འབད་དེ་ ག་དགའཝ་སྦེ་སྐྱོང་མི་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་འདི་ གཞི་གཙུགས་འབད་དགོཔ་སྦེ་སླབ་ནུག། དེ་ལས་ཚུར་ རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྟ་དྲངས་ཏེ་ བལ་ཡུལ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ཡང་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འདི་བྱུང་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས། རྒྱལ་ཁབ་ལ་ལུ་ཅིག་ནང་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འདི་ གཞན་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ལས་ དཔེ་བལྟ་སྟེ་འབྱུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས། འདི་འབདཝ་ལས་ ཕྱིའི་དབང་ཤུགས་འདི་ཡང་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་སྐྱོང་ཐངས་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ལེགས་སྒྱུར་འབད་ནིའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཅིག་ཨིན་པས།
དེ་མ་ཚད་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འདི་ རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དབང་ནི་དང་གཞུང་རྒོལ་ཚུ་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ཡང་ འབྱུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས། དེ་ཡང་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ གཞན་རྒྱལ་ཁབ་ ཡང་ན་ཚོགས་པ་ཅིག་གིས་ དམག་དང་དྲག་པོའི་ལཱ་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ ཁོང་གི་དབང་ལུ་བསྡུ་བའི་སྐབས་ དབང་ཚར་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དང་ མི་སེར་ཚུ་གི་རང་དབང་མེདཔ་ཐལ་ཏེ་ དབང་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་ ཡང་ན་ཚོགས་པ་འདི་གི་ལམ་ལུགས་ཚུ་གཞི་བཙུགསཔ་ད་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འདི་འབྱུངམ་ཨིན་མས། དེ་བཟུམ་སྦེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་མི་སེར་ཚུ་ལུ་ གཞུང་འདི་གིས་རང་དབང་མ་བྱིན་པར་ སྣང་མེད་བསྐྱུར་ཏེ་བཞག་པའི་སྐབས་ རང་དབང་གི་དོན་ལུ་ གཞུང་ལུ་ངོ་རྒོལ་འབདཝ་ད་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་འདི་ནང་ དམངས་གཙོའི་སོར་སྒྱུར་འདི་འབྱུངམ་ཨིན་པས་གོ།།
Way toward
Democratic transition འདི་ ད་རེས་ནངས་པའི་དུས་ལུ་ གནམ་མེད་ས་མེད་གལ་ཅན་ཅིག་ཨིན་པས། དེ་ཡང་ དུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་ བ་དང་བསྟུན་ རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱལ་གོང་ཕེལ་བཏང་དགོཔ་ད་ལུ་ གཞུང་སྐྱོང་མི་ དཔེར་ན་འབད་བ་ཅིན་ རྒྱལཔོ་རྐྱངམ་ཅིག་གི་ ཐུགས་རིག་ ལུ་ངེས་སྡོད་པ་ཅིན་ ཡར་རྒྱས་གོང་ཕེལ་གྱི་འགྱུར་བ་ རྒྱ་ཆེཝ་སྦེ་འབག་མི་ཚུགས་ནི་མས། འདི་འབདཝ་ལས་ དབང་ཚེ་འདྲ་མཉམ་འབད་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཡོད་པའི་ མི་རེ་རེ་བཞིན་དུ་གིས་ བསམ་འཆར་ཚུ་བསྡུ་ཏེ་ ལས་སྣ་བཙམ་པ་ཅིན་ ལེགཤ་ཤོམ་འོང་ནི་ཨིན་པས། དེ་འབདཝ་ལས་ འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ནང་ལས་ཕར་ མ་འོངས་པའི་ནང་ལུ་འདི་ ཆ་མཉམ་ར་དམངས་གཙོ་བོའི་རིང་ལུགས་ འཛིན་མི་ལུ་འགྱུར་ནི་བཟུམ་འདུག། དེ་ཡང་ དམངས་གཙོ་བོའི་རིང་ལུགས་ཀྱིས་ སྐྱོང་མི་གཞུང་ནང་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་སེར་ཆ་མཉམ་ ཤོ་མཚུངས་སྦེ་ ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་གྱི་ལས་ སྣ་བཙམ་པའི་སྐབས་ གོ་སྐབས་འདྲན་འདྲ་སྦེ་ ཐོབ་ནི་ཨིན་པས། འདི་འབདཝ་ལས་ འཛམ་གླིང་ནང་ inequality ཡང་ མར་ཕབ་ འབད་ཚུགས་ནི་ ཨིན་པས། འདི་གི་ཡང་མ་དོ་བར་ democratic transition གིས་ མི་སེར་ཚུ་ལས་ ཁྲལ་འུར་ལཱ་བསྡུ་ནི་འབད་ནི་ཚུ་ རྩ་མེད་བཟོ་དོ་ཡོད་ནི་འདི་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁོད་ཀྱི་ དབུལ་ཕོང་དཀའ་ངལ་ཚུ་ བསེལ་ཚུགསཔ་ནི་ཨིན་པས།
རྒྱབ་རྟེན་དཔེ་ཐོ།
Arygay, A. A. (2021). Democratic Transition. New Journal Series .
Lincoln, A. (2017). Retrieved from What is Democracy ?: https://web-archive-2017.ait.org.tw/infousa/zhtw/DOCS/whatsdem/whatdm2.htm
Parajulee, R. P. (2000). The Democratic Transition in Nepal. United States of America: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
Yadav, A. (n.d.). History of Democracy. E-Journal.