བརྡ་དོན།: ས་ཁམས་རིག་པ།

ཤོག་ངོས་ངོ་མ།: ས་ཆའི་ཚན་རིག་།

ས་ཁམས་རིག་པ། (ཐུང་ཐུང་ནང་ geo ཟེར་ཡང་སླབ་ཨིན།) ( དབྱིན་སྐད་ : geography , སྐད་སྒྱུར། རང་གི་ཐོག་ལུ། ས་ཆ་རིག་པ། , དོན་དག་ "འཛམ་གླིང་གི་འགྲེལ་བཤད་" ) འདི་ འཛམ་གླིང་ གི་ས་གཞི་དང་ ས་ཆ་ མི་རློབས་ དེ་ལས་ གནད་དོན་ཚུ་གི་སྐོར་ལས་ ཞིབ་འཇུག་འབད་མི་ མཚོན་རིག་གི་ས་ཁོངས་ཅིག་ཨིན། ངོ་མ་གི་སྐད་སྒྱུར་འདི་ "འཛམ་གླིང་གི་སྐོར་ལས་ འགྲེལ་བཤད་རྐྱབ་ནི་དང་ ཡང་ན་ བྲི་ནི་" འོང་ནི་ཨིན་མས། མིང་ཚིག་འདི་འགོ་དང་པ་རང་ ཨི་ར་ཀྲོས་ཐི་ནིསི་ ༼༢༧༦ – ༡༩༤བི་སི༽ ཨིན། འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་ནང་ལུ་ སྔར་སྲོལ་གྱི་ཞིབ་འཇུག་གི་ས་སྒོ་བཞི་འདི་ རང་བཞིན་དང་མི་ཡི་ལེགས་ཐོན་ཚུ་གི་ས་སྒོའི་དབྱེ་དཔྱད་(བཀྲམ་སྤེལ་གྱི་ཞིབ་འཇུག་བཟུམ)དང་ ས་ཁོངས་ཞིབ་འཇུག་ མི་དང་ས་ཆའི་མཐུན་ལམ་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ དེ་ལས་ འཛམ་གླིང་ཚན་རིག་གི་ ཞིབ་འཚོལ་ཚུ་ཨིན། དེང་སང་གི་འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་འདི་ འཛམ་གླིང་གི་སྐོར་ལས་ ཧེ་མའི་གོ་རྟོགས་དང་ མི་དང་རང་བཞིན་གྱི་བར་ནའི་མགུ་རྙོག་དྲགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཚུ་ག་ར་ ཚུད་དེ་ཡོདཔ་ལས་ དངོས་པོ་འདི་ཚུ་ག་སྟེ་ལུ་ཡོདཔ་ཨིན་ན་མེན་པར་ དེ་ཚུ་ག་དེ་སྦེ་འགྱུར་བཅོས་འགྱོཝ་ཨིན་ན་དང་ ག་དེ་སྦེ་འབྱུངམ་ཨིན་ན་ཚུ་གི་སྐོར་ལས་ ཤེས་ཚུགསཔ་ཨིན། འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་འདི་ "འཛམ་གླིང་ཞིབ་འཇུག" དང་ "མི་དང་ དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་གི་ བར་ནའི་ཟམ་པ་" ཟེར་སླབ་ཨིན། འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་འདི་ མི་ཡི་འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་ དང་ དངོས་གཟུགས་འཛམ་གླིང་རྒྱས་ བཤད་གཉིས་ལུ་དབྱེ་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན། ཡང་བལྟ་ནི།... རྩོམ་ཡིག་གསར་པ་གསར་བསྐྲུན་འབད ད་རིས་ཡི་རྩོམ་བྲིས། འབྲུག་གི་ས་གཞི། འབྲུག་འདི་ མང་ཤོས་ར་ རི་མཐོ་དྲགས་དང་ དར་དྲགས་ཅན་ཅིག་ཨིནམ་ལས་ རྒྱ་གར་གྱི་ཐང་ཚུ་ནང་ འཕྱགས་འགྱོ་བའི་ཧེ་མ་ ལུང་གཤོང་བཟོ་མི་ གཙང་ཆུ་ལེ་ཤ་ཅིག་གིས་ འཕྱགས་བདའ་ཡོདཔ་ཨིན། བྱང་ཕྱོགས་ཁ་ཐུག་གི་རི་བརྒྱུད་དང་ རི་བརྒྱུད་ཚུ་ ཡར་སེང་འགྱོ་དོ་ཡོདཔ་ད་ རི་བརྒྱུད་འདི་ མཐོ་ཚད་མི་ཊར་༤༠༠༠ལས་ མཐོ་ཤོས་ཨིཔུ་ན་ཀ་ གུང་ག་ར་པུ་ེན་སཱུམ་ཟེར་མི་ རི་བརྒྱུད་འདི་མཐོ་ཚད་མི་ཊར༧༥༧༠ ལུ་ལྷོད་ཡོདཔ་ཨིན། ལྷོ་ཕྱོགས་ཁ་ཐུག་ལས་ རི་བརྒྱུད་འདི་ རྒྱ་ཆེ་དྲགས་སྦེ་སྡོད་མི་ རི་ཐིམ་ཕུག་ གཡུས་ཚན་ཚུ་ནང་ཆགས་ཏེ་ཡོདཔ་ཨིན། འདི་ཡང་ རྒྱལ་ཁ་བཟེད་ ནུབ་ཕྱོགས་ཁ་ཐུག་ལུ་ཡོདཔ་ད་ ཁྲོམ་སྡེ་ཁག་གསུམ་འདི་ཡང་ཡོདཔ་ཨིན་ འདི་ཚུ་ཡང་ [ཟུར་ལམ་ཅིག་བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན Thimphu (2300m) དང་ Punakha (1300m) འདི་ གནམ་བྱཱར་གྱི་རྒྱལ་ས་ཅིག་ཨིནམ་ད་ སྤྱི་ལོ་༡༩༦༢ ལུ་ Thimphu འདི་གཞུང་གི་གནས་བརྟན་སྦེ་ཆགས་ཏེ་ཡོདཔ་དང་ Paro (2200m) འདི་རྐྱངམ་གཅིག་ གནམ་གྲུ་ཐང་ཅིག་ཨིན་མས། རི་ནག་པོ་འདི་ མཐོ་ཚད་མི་ཊར་༤,༠༠༠ གྱི་རིང་ལུ་ཡོདཔ་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་འདི་ བྱང་ལས་ལྷོ་བར་འཕྱལ་ཏེ་ ནུབ་དང་ ཤར་གྱི་ འབྲུག་གི་བར་ན་ ཟུར་ལམ་ཅིག་བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན། ས་ཆ་༧༢.༥ དེ་ཅིག་ནགས་ཚལ་གྱིས་གང་སྟེ་ཡོདཔ་ད་ ཁྲིམས་ཀྱི་ཁ་ཐུག་ལས་ ནགས་ཚལ་གིས་ མ་འོངས་པ་ལུ་ ས་ཆ་༦༠ དེ་ཅིག་རང་ཁྱབ་དགོཔ་ཨིན་མས། ས་གནས་འདི་ནང་ལུ་ སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་མ་འདྲཝ་ཚུ་ལེ་ཤ་ཡོདཔ་ལས་ འབྲུག་འདི་ འཛམ་གླིང་གི་ ས་གནས་བཅུ་ནང་ སྐྱེ་ལྡན་གྱི་རིགས་ཚུ་ཡོད་པའི་ ས་ཁོངས་ཅིག་ཨིན་ཟེར་རྩིས་ཏེ་ཡོདཔ་ཨིན། ད་རིས་ཡི་པར། བོད་བོད་ཀྱི་ས་ཁོངས། གཙོ་རིམ་རྩོམ་ཡིག་། གངས༌རི མེ་རུད ཆུ རྒྱ་མཚོ མཚོ གླིང་ཆེན རྒྱ་མཚོའི་འཕེལ་འགྲིབ བྱང་ཕྱོགས ལྷོ༌ཕྱོགས ཨེ་སི་ཡ་