User:Doc James/བུ་བོ་ནིག་ནད་ཡམས།
| Bubonic plague | |
|---|---|
 | |
| A bubo on the upper thigh of a person infected with bubonic plague. | |
| ཁྱད་ཆོས། | Infectious disease |
| ནད་རྟགས། | Fever, headaches, vomiting, swollen lymph nodes[༡][༢] |
| འབྱུང་དུས། | 1–7 days after exposure[༡] |
| རྒྱུ་རྐྱེན། | Yersinia pestis spread by fleas[༡] |
| ནད་ངོས་བཟུང་། | Finding the bacterium in the blood, sputum, or lymph nodes[༡] |
| སྨན་བཅོས། | Antibiotics such as streptomycin, gentamicin, or doxycycline[༣][༤] |
| བསྐྱར་འབྱུང༌། | 650 cases reported a year[༡] |
| འཆི་བ། | 10% mortality with treatment[༣] 30-90% if untreated[༡][༣] |
Bubonic plague འདི་ ཕྲ་འབུཔ་ Yersinia pestis གིས་ བཟོ་ མི་ ནད་ཡམས་ རིགས་གསུམ་གྱི་གྲལ་ལས་གཅིག་ཨིན། [༡] ཕྲ་འབུཔ་འདི་ལུ་ཐུག་པའི་ཉིནམ་གཅིག་ལས་བདུན་གྱི་ཤུལ་ལས་ ཚ་རིམས་བཟུམ་གྱི་རྟགས་མཚན་ཚུ་ ཐོན་དོ་ཡོདཔ་ཨིན། [༡] ནད་རྟགས་འདི་ཚུ་ཡང་ ཚ་བ་དང་ མགུ་ཏོ་ན་བ་ དེ་ལས་ བརྒྱལ་བཤལ་ཚུ་ཨིན། [༡] ཕྲ་འབུ པ་འདི་ པགས་ཀོ་ནང་འཛུལ་སའི་ས་ཁོངས་ཀྱི་ ཉེ་འདབས་ལུ་ ཕོཝ་རྒྱགས་མི་དང་ ན་ཟུག་འབྱུང་མི་ མཆིནམ་འདི་ འབྱུངམ་ཨིན། [༢] སྐབས་སྐབས་སུ་ ཕོཝ་རྒྱགས་པའི་ མཆིནམ་གྱི་མཆིནམ་འདི་ ཕྱེ་འོང་། [༡]
ནད་ཡམས་དབྱེ་བ་གསུམ་འདི་ ནད་འབུབ་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལས་བརྟེན་ཏེ་ འབྱུང་དོ་ ཡོད པ་ཨིན ། [༡] བུ་བོ་ནིག་ནད་ཡམས་འདི་ གཙོ་བོ་ར་ སེམས་ཅན་ ཆུང་ཀུ་ཚུ་ལས་ ནད་འབུབ་ཐོབ་མི་ ཕྱེམ་ལ་ཚུ་ གིས་ ཁྱབ་སྤེལ་འབདཝ་ཨིན། [༡] དེ་མ་ཚད་ ནད་ཡམས་ཐོབ་མི་སེམས་ཅན་ཤི་མི་ཚུ་ལས་ གཟུགས་ཀྱི་ཆུ་ཚུ་ ཐུག་རྐྱེན་བྱུང་མི་ལས་བརྟེན་ཏེ་ཡང་ འབྱུང་སྲིད་ནི་ཨིན་མས། [༥] ནད་ཡམས་ཀྱི་ནད་གཞི་ bubonic གི་རྣམ་པ་ནང་ལུ་ ཕྲ་འབུཔ་འདི་ ཕྱེམ་ལུ་འཚེར་མི་བརྒྱུད་དེ་ པགས་ཀོ་བརྒྱུད་དེ་ ཁྲག་རྒྱུན་ བརྒྱུད་དེ་ ཁྲག་རྩ་ནང་ ལུ་འགྱོ་སྟེ་ ཕོཝ་རྒྱགས་བཅུགཔ་ཨིན་མས། [༡] ནད་བརྟག་འདི་ ཁྲག་དང་ ཁྲག་ནང་ ཡང་ ན་ ཁྲག་ནང་ ཕྲ་འབུཔ་ཚུ་ འཚོལ་ཞིབ་འབད་དེ་ འབདཝ་ཨིན། [༡]
སྔོན་འགོག་འདི་ ནད་ཡམས་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ས་ཁོངས་ཚུ་ནང་ སེམས་ཅན་ཤི་མི་ཚུ་ འཛིན་སྐྱོང་མ་འཐབ་ནི་བཟུམ་གྱི་ མི་མང་གསོ་བའི་ཐབས་ལམ་ཚུ་གི་ཐོག་ལས་ཨིན། [༡] ནད་ཡམས་བཀག་ཐབས་ལུ་ སྨན་ཁབ་ཚུ་ གནམ་མེད་ས་མེད་ ཕན་ཐོགས་ཅན་ཅིག་ མ་མཐོང་པས། [༡] སྨན་བཅོས་འབད་ནི་གི་དོན་ལུ་ སྲིན་སྨན་ལེ་ ཤ་ཅིག་རང་ ཕན་ཐོགས་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ streptomycin དང་ gentamicin དེ་ལས་ doxycycline ཚུ་ ཨིན་མས། [༣] [༤] སྨན་བཅོས་མ་འབད་བ་ཅིན་ ནད་ཡམས་འདི་གིས་ ནད་འབུབ་ཐོབ་མི་བརྒྱ་ཆ་༣༠ ལས་༩༠ དེ་ཅིག་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན། [༡] [༣] ཤི་རྐྱེན་འདི་འབྱུང་པ་ཅིན་ སྤྱིར་བཏང་ལུ་ ཉིནམ་བཅུ་གི་ནང་འཁོད་ལུ་ཨིན། [༦] སྨན་བཅོས་འབད་བའི་སྐབས་ ཤི་ནི་གི་ཉེན་ཁ་འདི་ བརྒྱ་ཆ་༡༠ དེ་ཅིག་ཡོདཔ་ཨིན། [༣] འཛམ་གླིང་ནང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༠ ལས་༢༠༡༥ གི་བར་ན་ ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ ནད་གཞི་༣༢༤༨ ཐོན་ཡོདཔ་ལས་ མི་༥༨༤ ལུ་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་ཡོདཔ་ཨིན་པས། [༡] ནད་ཡམས་ཐོན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་མང་ཤོས་དེ་ དམངས་གཙོའི་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ ཀོང་གོ་ དང་ མ་ཌ་གཱ་སི་ཀར་ དེ་ལས་ པེ་རུ་ཚུ་ཨིན་པས ། [༡]
ནད་ཡམས་འདི་ དུས་རབས་༡༤ པའི་ནང་ ཨེ་ཤི་ཡ་དང་ ཡུ་རོབ་ དེ་ལས་ ཨཕ་རི་ཀ་ཚུ་ནང་ ཁྱབ་སྤེལ་འགྱོ་ སྟེ་ མི་ས་ཡ་༥༠ དེ་ཅིག་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་མི་གི་ རྒྱུ་རྐྱེན་ཅིག་ཨིན་པས། [༡] [༧] འདི་ཡང་ ཡུ་རོབ་ཀྱི་མི་རློབས་བརྒྱ་ཆ་༢༥ ལས་༦༠ དེ་ཅིག་ཨིན་པས། [༡] [༨] ནད་ཡམས་འདི་གིས་ ལཱ་འབད་མི་མི་རློབས་ལེ་ཤ་ཅིག་རང་ བསད་ཡོདཔ་ལས་ ལཱ་གཡོག་མཁོ་འདོད་བསྐྱེད་མི་ལུ་བརྟེན་ གླ་ཆ་ཡར་སེང་འགྱོ་ནུག། [༨] བྱུང་རབས་མཁས་པ་ལ་ལུ་ཅིག་གིས་ ཡུ་རོབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་གྱི་ འགྱུར་བ་སྦོམ་ཅིག་སྦེ་ མཐོངམ་ཨིན་པས། [༨] ནད་གཞི་འདི་ཡང་ དུས་རབས་༦ པའི་ནང་ ཤར་ཕྱོགས་རོ་མཱན་རྒྱལ་ཁབ་ ནང་ལས་ འབྱུང་མི་ ཇཱསི་ཊི་ནིའན་ནད་ཡམས་ དང་ སྤྱི་ལོ་༡༨༥༥ ལུ་ ཡུན་ནན་མངའ་སྡེ་ ལས་ རྒྱ་ནག་ དང་ མོང་གོ་ལི་ཡ་ དེ་ལས་ རྒྱ་གར་ ལུ་ ནད་ཡམས་གསུམ་པ་ ཐོན་ཡོདཔ་ཨིན་ [༩] མིང་ཚིག་ bubonic འདི་ Greek གི་མིང་ཚིག་ βουβών ལས་ འབྱུང་ཡོདཔ་ད་ འདི་གི་དོན་དག་འདི་ "groin" ཨིན། [༡༠] མིང་ཚིག་ " buboes " འདི་ ཕོཝ་རྒྱགས་མི་ མཆིནམ་ལུ་ཡང་ ལག་ལེན་འཐབ་ཨིན། [༡༡]
ཁུངས་གཏུགས།
[ཞུན་དག]- ↑ ༡.༠༠ ༡.༠༡ ༡.༠༢ ༡.༠༣ ༡.༠༤ ༡.༠༥ ༡.༠༦ ༡.༠༧ ༡.༠༨ ༡.༠༩ ༡.༡༠ ༡.༡༡ ༡.༡༢ ༡.༡༣ ༡.༡༤ ༡.༡༥ ༡.༡༦ ༡.༡༧ ༡.༡༨ ༡.༡༩ ༡.༢༠ World Health Organization (November 2014). "Plague Fact sheet N°267". Archived from the original on 24 April 2015. Retrieved 10 May 2015.World Health Organization (November 2014). "Plague Fact sheet N°267". Archived from the original on 24 April 2015. Retrieved 10 May 2015.
- ↑ ༢.༠ ༢.༡ "Plague Symptoms". 13 June 2012. Archived from the original on 19 August 2015. Retrieved 21 August 2015.
- ↑ ༣.༠ ༣.༡ ༣.༢ ༣.༣ ༣.༤ ༣.༥ Prentice MB, Rahalison L (April 2007). "Plague". Lancet. 369 (9568): 1196–207. doi:10.1016/S0140-6736(07)60566-2. PMID 17416264.
- ↑ ༤.༠ ༤.༡ "Plague Resources for Clinicians". 13 June 2012. Archived from the original on 21 August 2015. Retrieved 21 August 2015.
- ↑ "Plague Ecology and Transmission". 13 June 2012. Archived from the original on 22 August 2015. Retrieved 21 August 2015.
- ↑ Keyes, Daniel C. (2005). Medical response to terrorism : preparedness and clinical practice. Philadelphia [u.a.]: Lippincott Williams & Wilkins. p. 74. ISBN 9780781749862. Archived from the original on 27 July 2020. Retrieved 16 July 2020.
- ↑ Haensch S, Bianucci R, Signoli M, Rajerison M, Schultz M, Kacki S, Vermunt M, Weston DA, Hurst D, Achtman M, Carniel E, Bramanti B (2010). "Distinct Clones of Yersinia pestis Caused the Black Death". PLOS Pathogens. 6 (#10): e1001134. doi:10.1371/journal.ppat.1001134. PMC 2951374. PMID 20949072.
{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link) - ↑ ༨.༠ ༨.༡ ༨.༢ "Plague History". 13 June 2012. Archived from the original on 21 August 2015. Retrieved 21 August 2015.
- ↑ Cohn SK (2008). "Epidemiology of the Black Death and successive waves of plague". Medical History Supplement. 52 (27): 74–100. doi:10.1017/S0025727300072100. PMC 2630035. PMID 18575083.
- ↑ LeRoux, Neil (2007). Martin Luther As Comforter: Writings on Death Volume 133 of Studies in the History of Christian Traditions. BRILL. p. 247. ISBN 9789004158801. Archived from the original on 27 July 2020. Retrieved 16 July 2020.
- ↑ Edman, Bruce F. Eldridge, John D. (2004). Medical Entomology a Textbook on Public Health and Veterinary Problems Caused by Arthropods (Rev.. ed.). Dordrecht: Springer Netherlands. p. 390. ISBN 9789400710092. Archived from the original on 27 July 2020. Retrieved 16 July 2020.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)